Αποδίδουμε την προέλευση του σύγχρονου πολιτισμού σε αυτό που ονομάζουμε Αγροτική Επανάσταση, στην ανάπτυξη δηλαδή της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Αυτές οι διαδικασίες εκκινήθηκαν πριν από 12.000-11.000 χρόνια σε μία μεγάλη περιοχή από την Μεσοποταμία μέχρι το Λεβάντε και εξαπλώθηκαν με αργούς ρυθμούς προς όλες τις κατευθύνσεις. Σε μεταγενέστερους χρόνους ανεξάρτητες αφετηρίες εξάπλωσης δημιουργήθηκαν στην Κίνα, την Νέα Γουινέα, την Βόρεια, την Κεντρική και την Νότια Αμερική.
Είναι όμως στ' αλήθεια η καλλιέργεια της γης και η κτηνοτροφία τα θεμέλια του σύγχρονου πολιτισμού;
Αυτό ίσως αποτελεί το μεγαλύτερο από όσα ψέματα διδάσκουμε τους εαυτούς μας.
Μέχρι πριν 4.500 χρόνια, ένα ολότελα διακριτό είδος πολιτισμού κορυφωνόταν στην Ανατολική Μεσόγειο, την Μέση Ανατολή και ως την Κασπία, εξυψώνοντας τις εξισωτικές-συνεργατικές παραδόσεις της ανθρωπότητας σε δυσθεώρητα, για την δική μας αντίληψη, επίπεδα.
Τεκμήρια αυτού του πολιτισμού αποτελούν οι ανοχύρωτες εγκαταστάσεις σε εκτεθημένες τοποθεσίες, η κοινοκτημοσύνη των κοπαδιών και των καλλιεργιών, η απουσία κεντρικής διοίκησης, η ανταλλαγή αγαθών σε αποστάσεις εκατοντάδων χιλιομέτρων, τα σπουδαία καλλιτεχνικά-τελετουργικά δημιουργήματα και οι εικονογραφήσεις που αναπαριστούν πληθώρα δραστηριοτήτων αλλά ποτέ πολεμικών σκηνών. Θα μπορούσαμε να τον ονομάζουμε Πολιτισμό του Προμηθέα, καθώς η τεχνολογική ανάπτυξη σε συνδυασμό με τον διαμοιρασμό της γνώσης και των επιτευγμάτων μεταξύ των κοινοτήτων ήταν συνεχής και εξαπλούμενη.
[https://proxeiro-tetradio.blogspot.com/2015/11/blog-post.html
https://archatlas.org/ObsidianRoutes/ObsidianRoutes.php
https://helios-eie.ekt.gr/EIE/bitstream/10442/8464/1/A01.053.0.01.pdf]
Θεωρούμε τους εαυτούς μας κληρονόμους των γνώσεων που διαμοίρασε ο μυθικός Προμηθέας σε εκείνους τους ανθρώπους και επάξιους συνεχιστές εκείνου του πολιτισμού. Μάλιστα κομπάζουμε καθώς πιστεύουμε πως ολοένα εξυψώνουμε τον ανθρώπινο πολιτισμό σε επίπεδα που κανείς μέχρι τώρα δεν θα μπορούσε να προβλέψει.
Παραβλέπουμε όμως μία κρίσιμη λεπτομέρεια: ο μυθικός Προμηθέας, κατ' αρχήν, συμβολίζει την συλλογικά διαμορφούμενη γνώση η οποία επιπλέον διαμοιράζεται απεριόριστα και, κατά δεύτερον, κάποια δεδομένη στιγμή μία νεοσύστατη αρχή διέταξε την Βία και το Κράτος να τον κρατάν αλυσσοδεμένο [Αισχύλου, Προμηθέας Δεσμώτης]. Αν και έχει πολύ μικρή σημασία ένα ανύπαρκτο πρόσωπο να βρίσκεται αλυσσοδεμένο στα βουνά του Καυκάσου, έχει πολύ μεγάλη σημασία το γεγονός πως όσα ο Προμηθέας συμβολίζει, όπως τα συλλογικά επιτεύγματα και ο απεριόριστος διαμοιρασμός της γνώσης, βρίσκονται περιορισμένα, και στην αποκλειστική χρήση όσων ανθρώπων δεν διστάζουν να ζουν ως κοινοί εκβιαστές και ωμοί καταπιεστές.
"Δεν πρέπει όμως καθόλου να μεταδίδουμε γνώσεις πολεμικής τέχνης και μελέτης σ’ αυτούς που θέλουμε να κάνουμε εργάτες και φορολογούμενους για μας, αλλά πρέπει να έχουμε υπεροχή σ’ αυτές τις ασκήσεις ξέροντας ότι αυτά οι θεοί τα φανέρωσαν στους ανθρώπους ως όργανα ελευθερίας και ευτυχίας. Και όπως ακριβώς έχουμε πάρει από εκείνους τα όπλα τους, έτσι κι εμείς δεν πρέπει ποτέ να μείνουμε χωρίς όπλα ξέροντας καλά ότι όσοι κάθε φορά βρίσκονται πάρα πολύ κοντά στα όπλα, εκείνοι είναι που τα έχουν δικά τους, όταν θέλουν να τα χρησιμοποιήσουν." Ξενοφώντα, Κύρου Παιδεία, Βιβλίο Ζ', Ομιλία προς Ομότιμους, απόσπασμα.
Το κρίσιμο χαρακτηριστικό του πολιτισμού μας, αυτό που τον κάνει διακριτό από οποιονδήποτε άλλο, είναι η ύπαρξη του καταναγκασμού που προήλθε από την στυγνή επιβολή της πολεμικής βίας πριν από περίπου 5.000 χρόνια. Η υποδούλωση, η μετατροπή ολόκληρων κοινωνιών σε παραγωγικά ανθρώπινα κοπάδια άλλων κοινωνιών, είναι η επινόηση που διαμόρφωσε και διαμορφώνει το κοινωνικό περιβάλλον μας. Δεν υπάρχει κανένα ανθρωπολογικό εύρημα το οποίο να τεκμηριώνει την ανάπτυξη του καταναγκασμού, της διαταγής, της εντολής, της υπακοής ή όπως θέλει ο καθένας να το πει, μέσα στο πλαίσιο μιας κοινότητας ή κοινωνίας. Ο καταναγκασμός στράφηκε καταρχήν προς τις υπόδουλες κοινωνίες, καθώς όμως κατέστησε την αναγκαιότητα του πολέμου συνεχή, κατέστησε μαζί ως συνεχή και την πολεμική αρχηγία διασπώντας έτσι τις εξισωτικές παραδόσεις καί στο εσωτερικό των κυρίαρχων κοινωνιών [Πιερ Κλαστρ, Η κοινωνία ενάντια στο Κράτος, αναφορά στον πρόσκαιρο χαρακτήρα της πολεμικής αρχηγίας από παραδείγματα εξισωτικών φυλών της Αμερικής].
"Οι Ιρόκοι γελούν όταν τους μιλάς για υποταγή σε βασιλιάδες, καθώς αδυνατούν να συνδυάσουν την ιδέα της υποταγής με την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Κάθε πρόσωπο θεωρεί τον εαυτό του αυτοκυρίαρχο και καθώς πιστεύει πως αντλεί την ελευθερία του από το Μεγάλο Πνεύμα και μόνο, δεν μπορεί να αποδεχτεί την αναγνώριση οποιασδήποτε άλλης δύναμης." Τζον Λογκ, Τα ταξίδια ενός μεταφραστή ινδιάνικων και εμπόρου, 1768-1788.
Διδασκόμαστε την "φυσικότητα" του πολέμου, της εξουσίας, της ιεραρχίας και του καταναγκασμού. Θα πρέπει όμως επιτέλους να ομολογήσουμε πως η Επανάσταση του Πολέμου που εισέβαλε στην ανθρώπινη πραγματικότητα πριν 5.000 χρόνια, διέκοψε μια σπουδαία διαδρομή που διέγραφαν μέχρι εκείνη την στιγμή οι άνθρωποι, οργανωμένοι σε μεγάλα δίκτυα ειρηνικών, εξισωτικών και συνεργατικών κοινοτήτων. Είναι καιρός να αναγνωρίσουμε πως είναι η Επανάσταση του Πολέμου που εγκλώβισε την ανθρωπότητα στην αυτοκαταστροφική μανία του ανταγωνισμού και της μεγέθυνσης, επιβάλλοντας εξουσίες εξορισμού επιβλαβής και διδάσκοντας κάθε άνθρωπο χωριστά πως η επιβίωσή του απαιτεί την καταστροφή άλλων ανθρώπων. Η Επανάσταση του Πολέμου ακύρωσε την κοινωνική οργάνωση που έχει ως επίκεντρο τον σεβασμό και την συνεργασία, επιβάλλοντας ως αναγκαιότητα στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων τον εκβιασμό, μέσα από την ιεραρχική μεταβίβαση εντολών ανάλογα με την χρηματική ισχύ του καθενός.
"Φίλοι και σύμμαχοι, χρωστούμε πολύ μεγάλη ευγνωμοσύνη στους θεούς, επειδή μας έδωσαν την δυνατότητα να πετύχουμε αυτά για τα οποία πιστεύαμε ότι είμαστε άξιοι. Διότι τώρα έχουμε πολλή και εύφορη γη και ανθρώπους που καλλιεργώντας την θα μας συντηρήσουν. Έχουμε ακόμη και σπίτια και τα αναγκαία εφόδια μέσα σ’ αυτά. Και κανείς βέβαια από σας κατέχοντας αυτά ας μην πιστέψει ότι έχει ξένα πράγματα. Διότι υπάρχει παντοτινός νόμος ανάμεσα σ’ όλους τους ανθρώπους, δηλαδή, όταν κυριευτεί η πόλη αυτών που πολεμούν, να ανήκουν σ’ εκείνους που την κυρίευσαν και η ζωή και τα υλικά αγαθά όσων βρίσκονται μέσα σ’ αυτή την πόλη. Λοιπόν, δεν θα έχετε με αδικία ό,τι έχετε, αλλά από φιλανθρωπία δεν θα τους στερήσετε, αν τους αφήσετε να έχουν κάτι." Ξενοφώντα, Κύρου Παιδεία, Βιβλίο Ζ', Ομιλία προς Ομότιμους, απόσπασμα.
Σχετικά κείμενα:
> Το μύθευμα της μίας και ενιαίας κοινωνίας
> Κοινωνία, κράτος, ιεραρχία
> Πόλεμος και Καταναγκασμός
> Η έννοια της εξέλιξης στις κυριαρχικές κοινωνίες ή αλλιώς, ο ιμπεριαλισμός είναι το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού;
> Σημειώσεις για την θέση των γυναικών στα Ομηρικά κείμενα
Είναι όμως στ' αλήθεια η καλλιέργεια της γης και η κτηνοτροφία τα θεμέλια του σύγχρονου πολιτισμού;
Αυτό ίσως αποτελεί το μεγαλύτερο από όσα ψέματα διδάσκουμε τους εαυτούς μας.
Μέχρι πριν 4.500 χρόνια, ένα ολότελα διακριτό είδος πολιτισμού κορυφωνόταν στην Ανατολική Μεσόγειο, την Μέση Ανατολή και ως την Κασπία, εξυψώνοντας τις εξισωτικές-συνεργατικές παραδόσεις της ανθρωπότητας σε δυσθεώρητα, για την δική μας αντίληψη, επίπεδα.
Τεκμήρια αυτού του πολιτισμού αποτελούν οι ανοχύρωτες εγκαταστάσεις σε εκτεθημένες τοποθεσίες, η κοινοκτημοσύνη των κοπαδιών και των καλλιεργιών, η απουσία κεντρικής διοίκησης, η ανταλλαγή αγαθών σε αποστάσεις εκατοντάδων χιλιομέτρων, τα σπουδαία καλλιτεχνικά-τελετουργικά δημιουργήματα και οι εικονογραφήσεις που αναπαριστούν πληθώρα δραστηριοτήτων αλλά ποτέ πολεμικών σκηνών. Θα μπορούσαμε να τον ονομάζουμε Πολιτισμό του Προμηθέα, καθώς η τεχνολογική ανάπτυξη σε συνδυασμό με τον διαμοιρασμό της γνώσης και των επιτευγμάτων μεταξύ των κοινοτήτων ήταν συνεχής και εξαπλούμενη.
[https://proxeiro-tetradio.blogspot.com/2015/11/blog-post.html
https://archatlas.org/ObsidianRoutes/ObsidianRoutes.php
https://helios-eie.ekt.gr/EIE/bitstream/10442/8464/1/A01.053.0.01.pdf]
Θεωρούμε τους εαυτούς μας κληρονόμους των γνώσεων που διαμοίρασε ο μυθικός Προμηθέας σε εκείνους τους ανθρώπους και επάξιους συνεχιστές εκείνου του πολιτισμού. Μάλιστα κομπάζουμε καθώς πιστεύουμε πως ολοένα εξυψώνουμε τον ανθρώπινο πολιτισμό σε επίπεδα που κανείς μέχρι τώρα δεν θα μπορούσε να προβλέψει.
Παραβλέπουμε όμως μία κρίσιμη λεπτομέρεια: ο μυθικός Προμηθέας, κατ' αρχήν, συμβολίζει την συλλογικά διαμορφούμενη γνώση η οποία επιπλέον διαμοιράζεται απεριόριστα και, κατά δεύτερον, κάποια δεδομένη στιγμή μία νεοσύστατη αρχή διέταξε την Βία και το Κράτος να τον κρατάν αλυσσοδεμένο [Αισχύλου, Προμηθέας Δεσμώτης]. Αν και έχει πολύ μικρή σημασία ένα ανύπαρκτο πρόσωπο να βρίσκεται αλυσσοδεμένο στα βουνά του Καυκάσου, έχει πολύ μεγάλη σημασία το γεγονός πως όσα ο Προμηθέας συμβολίζει, όπως τα συλλογικά επιτεύγματα και ο απεριόριστος διαμοιρασμός της γνώσης, βρίσκονται περιορισμένα, και στην αποκλειστική χρήση όσων ανθρώπων δεν διστάζουν να ζουν ως κοινοί εκβιαστές και ωμοί καταπιεστές.
"Δεν πρέπει όμως καθόλου να μεταδίδουμε γνώσεις πολεμικής τέχνης και μελέτης σ’ αυτούς που θέλουμε να κάνουμε εργάτες και φορολογούμενους για μας, αλλά πρέπει να έχουμε υπεροχή σ’ αυτές τις ασκήσεις ξέροντας ότι αυτά οι θεοί τα φανέρωσαν στους ανθρώπους ως όργανα ελευθερίας και ευτυχίας. Και όπως ακριβώς έχουμε πάρει από εκείνους τα όπλα τους, έτσι κι εμείς δεν πρέπει ποτέ να μείνουμε χωρίς όπλα ξέροντας καλά ότι όσοι κάθε φορά βρίσκονται πάρα πολύ κοντά στα όπλα, εκείνοι είναι που τα έχουν δικά τους, όταν θέλουν να τα χρησιμοποιήσουν." Ξενοφώντα, Κύρου Παιδεία, Βιβλίο Ζ', Ομιλία προς Ομότιμους, απόσπασμα.
Το κρίσιμο χαρακτηριστικό του πολιτισμού μας, αυτό που τον κάνει διακριτό από οποιονδήποτε άλλο, είναι η ύπαρξη του καταναγκασμού που προήλθε από την στυγνή επιβολή της πολεμικής βίας πριν από περίπου 5.000 χρόνια. Η υποδούλωση, η μετατροπή ολόκληρων κοινωνιών σε παραγωγικά ανθρώπινα κοπάδια άλλων κοινωνιών, είναι η επινόηση που διαμόρφωσε και διαμορφώνει το κοινωνικό περιβάλλον μας. Δεν υπάρχει κανένα ανθρωπολογικό εύρημα το οποίο να τεκμηριώνει την ανάπτυξη του καταναγκασμού, της διαταγής, της εντολής, της υπακοής ή όπως θέλει ο καθένας να το πει, μέσα στο πλαίσιο μιας κοινότητας ή κοινωνίας. Ο καταναγκασμός στράφηκε καταρχήν προς τις υπόδουλες κοινωνίες, καθώς όμως κατέστησε την αναγκαιότητα του πολέμου συνεχή, κατέστησε μαζί ως συνεχή και την πολεμική αρχηγία διασπώντας έτσι τις εξισωτικές παραδόσεις καί στο εσωτερικό των κυρίαρχων κοινωνιών [Πιερ Κλαστρ, Η κοινωνία ενάντια στο Κράτος, αναφορά στον πρόσκαιρο χαρακτήρα της πολεμικής αρχηγίας από παραδείγματα εξισωτικών φυλών της Αμερικής].
"Οι Ιρόκοι γελούν όταν τους μιλάς για υποταγή σε βασιλιάδες, καθώς αδυνατούν να συνδυάσουν την ιδέα της υποταγής με την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Κάθε πρόσωπο θεωρεί τον εαυτό του αυτοκυρίαρχο και καθώς πιστεύει πως αντλεί την ελευθερία του από το Μεγάλο Πνεύμα και μόνο, δεν μπορεί να αποδεχτεί την αναγνώριση οποιασδήποτε άλλης δύναμης." Τζον Λογκ, Τα ταξίδια ενός μεταφραστή ινδιάνικων και εμπόρου, 1768-1788.
Διδασκόμαστε την "φυσικότητα" του πολέμου, της εξουσίας, της ιεραρχίας και του καταναγκασμού. Θα πρέπει όμως επιτέλους να ομολογήσουμε πως η Επανάσταση του Πολέμου που εισέβαλε στην ανθρώπινη πραγματικότητα πριν 5.000 χρόνια, διέκοψε μια σπουδαία διαδρομή που διέγραφαν μέχρι εκείνη την στιγμή οι άνθρωποι, οργανωμένοι σε μεγάλα δίκτυα ειρηνικών, εξισωτικών και συνεργατικών κοινοτήτων. Είναι καιρός να αναγνωρίσουμε πως είναι η Επανάσταση του Πολέμου που εγκλώβισε την ανθρωπότητα στην αυτοκαταστροφική μανία του ανταγωνισμού και της μεγέθυνσης, επιβάλλοντας εξουσίες εξορισμού επιβλαβής και διδάσκοντας κάθε άνθρωπο χωριστά πως η επιβίωσή του απαιτεί την καταστροφή άλλων ανθρώπων. Η Επανάσταση του Πολέμου ακύρωσε την κοινωνική οργάνωση που έχει ως επίκεντρο τον σεβασμό και την συνεργασία, επιβάλλοντας ως αναγκαιότητα στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων τον εκβιασμό, μέσα από την ιεραρχική μεταβίβαση εντολών ανάλογα με την χρηματική ισχύ του καθενός.
"Φίλοι και σύμμαχοι, χρωστούμε πολύ μεγάλη ευγνωμοσύνη στους θεούς, επειδή μας έδωσαν την δυνατότητα να πετύχουμε αυτά για τα οποία πιστεύαμε ότι είμαστε άξιοι. Διότι τώρα έχουμε πολλή και εύφορη γη και ανθρώπους που καλλιεργώντας την θα μας συντηρήσουν. Έχουμε ακόμη και σπίτια και τα αναγκαία εφόδια μέσα σ’ αυτά. Και κανείς βέβαια από σας κατέχοντας αυτά ας μην πιστέψει ότι έχει ξένα πράγματα. Διότι υπάρχει παντοτινός νόμος ανάμεσα σ’ όλους τους ανθρώπους, δηλαδή, όταν κυριευτεί η πόλη αυτών που πολεμούν, να ανήκουν σ’ εκείνους που την κυρίευσαν και η ζωή και τα υλικά αγαθά όσων βρίσκονται μέσα σ’ αυτή την πόλη. Λοιπόν, δεν θα έχετε με αδικία ό,τι έχετε, αλλά από φιλανθρωπία δεν θα τους στερήσετε, αν τους αφήσετε να έχουν κάτι." Ξενοφώντα, Κύρου Παιδεία, Βιβλίο Ζ', Ομιλία προς Ομότιμους, απόσπασμα.
Σχετικά κείμενα:
> Το μύθευμα της μίας και ενιαίας κοινωνίας
> Κοινωνία, κράτος, ιεραρχία
> Πόλεμος και Καταναγκασμός
> Η έννοια της εξέλιξης στις κυριαρχικές κοινωνίες ή αλλιώς, ο ιμπεριαλισμός είναι το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού;
> Σημειώσεις για την θέση των γυναικών στα Ομηρικά κείμενα
