Δεν υπάρχει τίτλος για τον οποίο η συσχέτισή του με το περιεχόμενο που υποτίθεται ότι περιγράφει να υφίσταται εξ ορισμού.
Έτσι, οποιοσδήποτε τίτλος μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο παραπλανητικός εφόσον δεν προκύπτει ως αποτέλεσμα αξιολόγησης του πλαισίου που θέλει να περιγράψει.
Λίγα τέτοια παραδείγματα αναντιστοιχίας του τίτλου με το περιεχόμενο είναι οι μεσαιωνικές σταυροφορίες ως προϊόντα της χριστιανικής αδελφοσύνης, η Κίνα και η Βόρειος Κορέα ως Λαϊκές Δημοκρατίες, ο Μουμπάρακ ως σοσιαλιστής και οι στρατιωτικές μονάδες κρατικής βίας εναντίων των πολιτών της Ελληνικής Δημοκρατίας ως Προστάτιδες του Πολίτη.
Σε ένα φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον όπου ίσως τα περισσότερα από τα δεδομένα, καθώς και η αντίληψή μας για αυτά, τροποποιούνται διαρκώς, η συνειδητή ή/και οργανωμένη προοδευτικότητα μπορεί να διατηρεί τον τίτλο της περισσότερο ως μία διαδικασία, ένα πλαίσιο αξιολόγησης δεδομένων και στοχεύσεων υπό διαρκή διαμόρφωση, παρά ως ένα προκαθορισμένο σύστημα κανόνων και μεθόδων.
Η αριστερά παραδοσιακά συσχετίζεται με αυτά τα προτάγματα που διαμορφώνουν την προοδευτικότητα, όπως είναι η ανιδιοτέλεια, η ισότητα και η ειρήνη. Ποιά είναι όμως η μορφή που παίρνουν στην σημερινή συγκυρία τα αιτήματα της προοδευτικότητας και κατά πόσο οι αναλύσεις και οι ενέργειες των αριστερών κινημάτων πηγάζουν και πλαισιώνονται από αυτά τα αιτήματα;
Μερικά ερωτήματα που πολύ πιθανόν μετά από την σχετική ανάλυση να θέσουν σε αμφισβήτηση την σχέση επί μέρους ή και του συνόλου των αριστερών κινημάτων με την προοδευτικότητα είναι τα παρακάτω:
- Πώς προσδιορίζεται για την προοδευτικότητα σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο η έννοια της ανάπτυξης και ποιά είναι η ανάπτυξη που επιδιώκουν τα αριστερά κινήματα;
- Ποιά σχέση μπορεί να έχει η προοδευτικότητα με την εξουσία και τί σηματοδοτεί μια αριστερή διακυβέρνηση;
- Ποιά είναι η σχέση της οικονομικής ανάπτυξης με τον ανταγωνισμό και την διαμόρφωση εξουσιών και πώς στέκονται τα αριστερά κινήματα απέναντι και στα δύο;
- Μπορεί η προοδευτικότητα να αιτιολογήσει ένα καθεστώς επιμέρους ισοτιμιών δηλαδή κάποιοι να είναι μεταξύ τους "περισσότερο ισότιμοι" από ότι με τους υπόλοιπους;
- Αν η συνεργασία και η δημοκρατία αποτελούν θεμελιώδεις επιδιώξεις της προοδευτικότητας ποιά είναι τα βήματα που κάνουν τα αριστερά κινήματα σε αυτή την κατεύθυνση;
- Είναι προοδευτικό το σύνθημα "Όχι στην παγκοσμιοποίηση";
- Είναι προοδευτικό το σύνθημα "Όχι στην αξιολόγηση";
- Ποιός ορίζει ποιοί αποτελούν την "κοινωνική πρωτοπορία" και ποιός εξουσιοδοτεί αυτή την "κοινωνική πρωτοπορία" με αρμοδιότητες;
- Η βία συγκαταλέγεται στις επιλογές της κοινωνικής πρωτοπορίας;
- Ποιά είναι η σχέση της προσφοράς με την διεκδίκηση.
Για αυτά τα ερωτήματα τα αριστερά κινήματα όταν απευθύνονται στην κοινωνία είναι αναγκασμένα να έχουν πειστικές απαντήσεις προκειμένου να πείθουν για την σύνδεσή τους με την προοδευτικότητα. Και αυτό τόσο στο θεωρητικό πεδίο όσο και στο πρακτικό, εξηγώντας και συνδέοντας το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον με το προσωπικό, το κοινοτικό, το εθνικό και το παγκόσμιο. Τα ερωτήματα, επιπλέον, αφορούν τόσο την επιλογή-προβολή των θεμάτων όσο και τις μεθόδους-αφετηρίες ανάλυσής τους.
Η ανάπτυξη
Η έννοια της ανάπτυξης σε οικονομικό επίπεδο ταυτίζεται με αυτές της ισχύος, της επέκτασης και του ανταγωνισμού. Μέχρι σήμερα κάθε κοινωνία που έχει παγιδευτεί στον φαύλο κύκλο ανάπτυξη-ανταγωνισμός, και είναι πλέον λίγο-πολύ ολόκληρη η ανθρωπότητα, εφόσον λειτουργεί σε ένα πεπερασμένο περιβάλλον, με μαθηματική ακρίβεια οδηγείται στην κατάρρευση.
Αφενός λοιπόν, μία προοπτική κατάρρευσης ασφαλώς απέχει πολύ από το να εμπεριέχεται στις στοχεύσεις της όποιας προοδευτικότητας. Αφετέρου, ακόμα και αν η προοπτική της κατάρρευσης φαντάζει μακρινή και εσχατολογική, η ίδια η τροφοδότηση του φαύλου κύκλου οικονομική ανάπτυξη-ανταγωνισμός αποτελεί μια οπισθοδρομική επιλογή αφού η αφετηρία για κάθε ανταγωνισμό είναι η επιδίωξη για κυριαρχία και δημιουργία ανισοτήτων.
Μέσα από αυτή την οπτική το περιεχόμενο που δίνει κάποιος στην έννοια της ανάπτυξης είναι σε άμεση σχέση και διαγράφει τις αντιλήψεις του για τις κοινωνικές σχέσεις μαζί με τις ηθικές και αισθητικές αρχές που τις διέπουν.
Η εξουσία
Αντίστοιχα με την έννοια της ανάπτυξης, έτσι και αυτή της εξουσίας προσωποποιείται σε αυτούς που "αναπτύχθηκαν" με επιτυχία προκειμένου να κυριαρχήσουν σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον το οποίο τους ανταμοίβει με προνόμια επιβολής στους άλλους. Αυτά τα προνόμια επιβολής καθορίζονται από την ισχύ που τους παρέχει το μέγεθος ανάπτυξής τους. Οι εξουσίες εμφανίζουν ως εγγενές χαρακτηριστικό την επιδίωξη διαιώνισης και ισχυροποίησής τους και για αυτό συνήθως η διακοπή τους γίνεται με βίαιο τρόπο από κάποιον ή κάποια ομάδα με περισσότερη ισχύ. Αυτή η εικόνα θυμίζει ολότελα τον ζωικό κόσμο και είναι μια πραγματικά θλιβερή εικόνα όταν πρόκειται για ανθρώπινα όντα με συνείδηση, τα οποία ωστόσο μέσα από τέτοιες συμπεριφορές απαρνούνται την ανθρωπινότητά τους, όπως πολύ χαρακτηριστικά περιγράφει ο Αντρέας Γεωργίου στο Τέλειο Κράτος. Εάν δεχτούμε ότι μπορεί να υπάρχει προοδευτική εξουσία τα ερωτήματα βρίσκονται στο πώς αποκτιέται και κατά πόσο και πώς επιδιώκει την αυτοσυντήρησή της.
Η συνεργασία
Η έννοια της συνεργασίας, με βάση το περιεχόμενο που δώσαμε προηγουμένως στις έννοιες της ανάπτυξης και της εξουσίας, περιορίζεται σε αυτήν του στρατηγικού σχεδιασμού που αποσκοπεί στην διεύρυνση της ισχύος. Έτσι η συνεργασία παρουσιάζεται ως ένα ευκαιριακό εργαλείο που αποβλέπει στην ισχυροποίηση της θέσης προκειμένου να επιτευχθεί η πολυπόθητη κυριαρχία και επιβολή.
Η συνεργατικότητα όμως, όχι μόνο δεν μπορεί να ορίζεται ως ευκαιριακό εργαλείο σε έναν κυριαρχικό κόσμο, αλλά ίσα-ίσα αποτελεί την κύρια έκφραση της ανθρωπινότητας πάνω στην οποία οικοδομήθηκε ο ανθρώπινος πολιτισμός, η επικοινωνία, ο λόγος, οι ηθικές αξίες και οι νόμοι. Στέκεται δε στον αντίποδα της κυριαρχικότητας, ενώ ολόκληρη η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού θα μπορούσε να έχει ως τίτλο "η διεύρυνση της ανθρωπινότητας και της συνεργατικότητας έναντι της ζωικότητας και της κυριαρχικότητας στον κόσμο των ανθρώπων".
O λόγος
H εξέλιξή μας ως ανθρώπινων όντων σχετίζεται με την εξελισσόμενη ικανότητά μας να πετυχαίνουμε την συνεργασία μέσα από την επικοινωνία και την ανάπτυξη του λόγου. Ο λόγος εμπεριέχει ως έννοια τόσο την ομιλία όσο και την λογική. Μπορούμε να πούμε πως ο ανθρώπινος κόσμος μας δημιουργήθηκε αλλά και τον αναγνωρίζουμε μέσα από το επίπεδο του λόγου που έχουμε κάθε φορά κατακτήσει σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο.
Η ανθρώπινη ικανότητα της ανάπτυξης του λόγου, ως ομιλία και λογική, είναι το καθοριστικό και αναγκαίο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φυσιολογίας για την εμφάνιση και ύπαρξη αυτού που ονομάζουμε γενικά προοδευτικότητα.
Η προσφορά
Η προσφορά, και η ανιδιοτέλεια την οποία εκφράζει, αποτελούν χαρακτηριστικά που οι άνθρωποι έχουν αναπτύξει με ιδιαίτερους τρόπους διαμορφώνοντας αντίστοιχα πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Αυτά τα χαρακτηριστικά όσο και εάν φαίνονται παραγκωνισμένα μέσα στον κυρίαρχο πολιτισμικό πλαίσιο όπου η αρπακτικότητα διδάσκεται ως αναγκαία κοινωνική συνθήκη, αναδύονται στην επιφάνεια με επιμονή κλονίζοντας διαρκώς τα θεμέλια του κυρίαρχου πολιτισμού.
Η ανάγκη ενός ανθρώπου να συνυπάρχει προσφέροντας, έχει τις αφετηρίες της σε καθαρά ζωικά χαρακτηριστικά τα οποία, με όρους επιβίωσης του είδους, εξελίχθηκαν ώστε να αποτελέσουν κάποια στιγμή θεμελιώδη αρχή του ανθρώπινου πολιτισμού.
Αυτή η ανάγκη, καθώς εξελίχθηκε ο ανθρώπινος λόγος και η ανθρώπινη συνείδηση, έχει υπερβεί τους όρους επιβίωσης του είδους αποτελώντας πλέον συνειδητή επιλογή κάθε ανθρώπου που στοχάζεται και αναζητά το δίκαιο και την αξιοπρέπεια.
Η προσφορά, οι μικρές και μεγάλες πράξεις ανιδιοτέλειας μέσα από τις πράξεις ανθρώπων που έγιναν γνωστοί ή χάθηκαν στην ανωνυμία, αποτελεί την κορυφαία στιγμή στην ζωή κάθε ανθρώπου και κάθε κοινότητας. Η προσφορά ασφαλώς βρίσκεται στον αντίποδα της διεκδίκησης, εκτός μονάχα εάν τα οφέλη από την διεκδίκηση αφορούν άλλους ανθρώπους ή το σύνολο των ανθρώπων.
