Για τον τελευταίο τόμο της Ιστορίας της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους στον οποίο μόλις δώσαμε τον πλέον κατάλληλο τίτλο, Ο πολιτισμός της υποταγής και χρήσης ανθρώπων από ανθρώπους, δεν χρειάζεται να μακρηγορίσουμε εδώ.
Προτείνω, προτού αρχίσουμε να μελετάμε αυτόν τον τόμο, να αλλάξουμε την θέση μας και την οπτική γωνία από την οποία παρατηρούμε τον πολιτισμό μας. Δηλαδή, αντί να κοιτάμε μεροληπτικά σαν μαγεμένοι θα έλεγα, στην πραγματικότητα όμως επιλεκτικά τυφλωμένοι, τις ζωές των μεγάλων ανδρών, τα σπουδαία κατορθώματα και τα σπουδαιότερα έργα, ας ξεκινήσουμε ανατρέχοντας στον Θουκυδίδη και διαβάζοντας τον διάλογο Αθηναίων-Μηλίων ο οποίος καταλήγει ως εξής:
"...Και οι Μήλιοι, επειδή πολιορκούνταν πια πολύ στενά, έγινε μάλιστα και κάποια προδοσία από ανάμεσά τους, συνθηκολόγησαν με τους Αθηναίους με τον όρο να αποφασίσουν εκείνοι για την τύχη τους. Κι αυτοί σκότωσαν όσους Μήλιους ενήλικους έπιασαν, κι έκαμαν δούλους τα παιδιά και τις γυναίκες. Το νησί το αποικίσανε οι ίδιοι στέλνοντας αργότερα πεντακόσιους αποίκους." Θουκυδίδου Ξυγγραφή, βιβλίο Ε΄, κεφάλαια 84-116
Σε αυτά τα κεφάλαια του Πελοποννησιακού Πολέμου θα βρούμε σημαντικές αναφορές στην εσωτερική παθογένεια της εξουσίας η οποία εμφανίζεται να περιέχει ανεξάντλητες δυνάμεις ανταγωνιστικής υπεροψίας, καταστροφής και, εν τέλει, αυτοκαταστροφής.
Μετά μπορούμε να ανατρέξουμε στο βιβλίο του Ανδρέα Γεωργίου Το τέλειο Κράτος: Η νύχτα των ερπετών στο οποίο παρουσιάζεται πληθώρα ιδεών για την εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας, τα αδιέξοδα και την σημασία που έχει για το μέλλον των ανθρώπων η δυνατότητα που έχουν να κάνουν επιλογές. Από το ίδιο βιβλίο, θα αποκομίσουμε πληροφορίες για το πώς τα μέσα παραγωγής μπορούν να λειτουργούν πιο αποτελεσματικά και από τα όπλα όταν χρησιμοποιούνται από ανθρώπους με σκοπό την υποταγή άλλων ανθρώπων. Θα αποκομίσουμε ακόμα πληροφορίες για το πώς η επιθυμία για κυριαρχία δεν προσωποποιείται αποκλειστικά με την εξουσία και τον πλούτο, αλλά μπορεί να παίρνει πολλές και συγκαλυμένες με ύπουλο τρόπο μορφές. Σημαντικότερη όμως από όλα αυτά είναι ίσως η σκέψη του πως, οι άνθρωποι δεν έχουν λόγο να προσδοκούν μοιρολατρικά την έλευση της μιας ή της άλλης νομοτέλειας καθώς με την δύναμη της σκέψης τους μπορούν να επιλέγουν τις προοπτικές και το μέλλον τους.
Μπορούμε ακόμα να ανατρέξουμε στο βιβλίο του Έριχ Φρομμ Ο φόβος μπροστά στην ελευθερία μέσα από τις σελίδες του οποίου θα αποκομίσουμε πληροφορίες για τον τρόπο που μπορεί ο κάθε άνθρωπος να σχετίζεται με την εξουσία, να υποτάσσεται ή να προσπαθεί να ελευθερωθεί από τα δεσμά του, καθώς και για το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει σε κάθε περίσταση το πολιτισμικό περιβάλλον.
Σε κείμενα που έγραψε ο Σίγκμουντ Φρόυντ μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και έχοντας βιώσει ο ίδιος, όπως και ολόκληρη σχεδόν η ανθρωπότητα, την τραυματική εμπειρία του μέσα από συγγενικές απώλειες, αναδεικνύεται η απογοήτευσή του για την ανθρώπινη κατάσταση. Ομολογεί συγκεκριμένα σε κάποιο σημείο πως "οι άνθρωποι δεν πέφτουν πολύ χαμηλά όταν συμμετέχουν στους πολέμους καθώς ποτέ στην πραγματικότητα δεν ανέβηκαν εκεί που αρεσκόμαστε να πιστεύουμε ότι έχουν ανέλθει".
Έχοντας λοιπόν μετατοπιστεί και κοιτάζοντας πλέον την ανθρωπότητα από μια τέτοια οπτική γωνία, θα διακρίνουμε ολοζώντανο τον κίνδυνο που διαβλέπει ο Ανδρέας Γεωργίου στο Τέλειο Κράτος: η ανθρωπότητα εξελισσόμενη με προτάγματα τους ζωικούς αυτοματισμούς της, αν δεν καταρρεύσει κάτω από την καταστροφική δύναμη των ανταγωνισμών που προκαλεί, μπορεί να διαμορφώσει έναν τρομακτικό κόσμο εξουσιαστικής πανδυναμίας και ακραίων ανισοτήτων.
Με λίγα λόγια, καθώς πολλοί επαναπαύονται περιμένοντας την νομοτελειακή κατάρρευση του Καπιταλισμού, ένα θηρίο γιγαντώνεται, ο ίδιος ο άνθρωπος για την ακρίβεια μεταμορφώνεται σε ένα θηρίο τόσο τρομακτικό και δυνατό που όμοιό του δεν έχει ξαναϋπάρξει. Ο πολιτισμός της υποταγής και χρήσης ανθρώπων από ανθρώπους δεν θα τελειώσει υποχρεωτικά μαζί με τον Καπιταλισμό. Ο Κυριαρχικός Άνθρωπος μέσα σε 10.000 χρόνια εξέλιξης μπορεί να παραδώσει την κυριαρχία του σε έναν κληρονόμο κατά πολύ χειρότερο από τον ίδιο. Ο Καπιταλισμός ο ίδιος μπορεί να εξελιχτεί ή να παραδώσει την σκυτάλη σε ένα οικονομικό σύστημα πολύ πιο ζοφερό για την μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων.
Ο Καπιταλισμός είναι δημιούργημα του Κυριαρχικού Ανθρώπου, δηλαδή των σύγχρονων ανθρώπων, δηλαδή των προγόνων όλων μας από τότε που ο κάποιος άρπαξε το πλεόνασμα άλλων μέχρι των προ-προπαπούδων, των γονιών, και όλων μας. Ο Καπιταλισμός ακόμα και αν καταρρεύσει σήμερα κιόλας, η ανθρωπότητα δεν θα απαλλαγεί αυτόματα από τον κακό εαυτό της ούτε από τις αντι-ανθρώπινες πολιτισμικές αξίες της. Για όσο η ανθρωπότητα δεν κοιτάζει αυτόν τον κακό εαυτό της προτιμώντας να προβάλλει στην θέση του συνειδητά ή ασυνείδητα, βολικούς δαίμονες και νομοτέλειες, όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση τον Καπιταλισμό, είναι μάλλον απίθανο να ξεφύγει από τις ζωικές επιταγές που φέρει, και μαζί από τις αδιέξοδες προοπτικές της.
Προτείνω, προτού αρχίσουμε να μελετάμε αυτόν τον τόμο, να αλλάξουμε την θέση μας και την οπτική γωνία από την οποία παρατηρούμε τον πολιτισμό μας. Δηλαδή, αντί να κοιτάμε μεροληπτικά σαν μαγεμένοι θα έλεγα, στην πραγματικότητα όμως επιλεκτικά τυφλωμένοι, τις ζωές των μεγάλων ανδρών, τα σπουδαία κατορθώματα και τα σπουδαιότερα έργα, ας ξεκινήσουμε ανατρέχοντας στον Θουκυδίδη και διαβάζοντας τον διάλογο Αθηναίων-Μηλίων ο οποίος καταλήγει ως εξής:
"...Και οι Μήλιοι, επειδή πολιορκούνταν πια πολύ στενά, έγινε μάλιστα και κάποια προδοσία από ανάμεσά τους, συνθηκολόγησαν με τους Αθηναίους με τον όρο να αποφασίσουν εκείνοι για την τύχη τους. Κι αυτοί σκότωσαν όσους Μήλιους ενήλικους έπιασαν, κι έκαμαν δούλους τα παιδιά και τις γυναίκες. Το νησί το αποικίσανε οι ίδιοι στέλνοντας αργότερα πεντακόσιους αποίκους." Θουκυδίδου Ξυγγραφή, βιβλίο Ε΄, κεφάλαια 84-116
Σε αυτά τα κεφάλαια του Πελοποννησιακού Πολέμου θα βρούμε σημαντικές αναφορές στην εσωτερική παθογένεια της εξουσίας η οποία εμφανίζεται να περιέχει ανεξάντλητες δυνάμεις ανταγωνιστικής υπεροψίας, καταστροφής και, εν τέλει, αυτοκαταστροφής.
Μετά μπορούμε να ανατρέξουμε στο βιβλίο του Ανδρέα Γεωργίου Το τέλειο Κράτος: Η νύχτα των ερπετών στο οποίο παρουσιάζεται πληθώρα ιδεών για την εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας, τα αδιέξοδα και την σημασία που έχει για το μέλλον των ανθρώπων η δυνατότητα που έχουν να κάνουν επιλογές. Από το ίδιο βιβλίο, θα αποκομίσουμε πληροφορίες για το πώς τα μέσα παραγωγής μπορούν να λειτουργούν πιο αποτελεσματικά και από τα όπλα όταν χρησιμοποιούνται από ανθρώπους με σκοπό την υποταγή άλλων ανθρώπων. Θα αποκομίσουμε ακόμα πληροφορίες για το πώς η επιθυμία για κυριαρχία δεν προσωποποιείται αποκλειστικά με την εξουσία και τον πλούτο, αλλά μπορεί να παίρνει πολλές και συγκαλυμένες με ύπουλο τρόπο μορφές. Σημαντικότερη όμως από όλα αυτά είναι ίσως η σκέψη του πως, οι άνθρωποι δεν έχουν λόγο να προσδοκούν μοιρολατρικά την έλευση της μιας ή της άλλης νομοτέλειας καθώς με την δύναμη της σκέψης τους μπορούν να επιλέγουν τις προοπτικές και το μέλλον τους.
Μπορούμε ακόμα να ανατρέξουμε στο βιβλίο του Έριχ Φρομμ Ο φόβος μπροστά στην ελευθερία μέσα από τις σελίδες του οποίου θα αποκομίσουμε πληροφορίες για τον τρόπο που μπορεί ο κάθε άνθρωπος να σχετίζεται με την εξουσία, να υποτάσσεται ή να προσπαθεί να ελευθερωθεί από τα δεσμά του, καθώς και για το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει σε κάθε περίσταση το πολιτισμικό περιβάλλον.
Σε κείμενα που έγραψε ο Σίγκμουντ Φρόυντ μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και έχοντας βιώσει ο ίδιος, όπως και ολόκληρη σχεδόν η ανθρωπότητα, την τραυματική εμπειρία του μέσα από συγγενικές απώλειες, αναδεικνύεται η απογοήτευσή του για την ανθρώπινη κατάσταση. Ομολογεί συγκεκριμένα σε κάποιο σημείο πως "οι άνθρωποι δεν πέφτουν πολύ χαμηλά όταν συμμετέχουν στους πολέμους καθώς ποτέ στην πραγματικότητα δεν ανέβηκαν εκεί που αρεσκόμαστε να πιστεύουμε ότι έχουν ανέλθει".
Έχοντας λοιπόν μετατοπιστεί και κοιτάζοντας πλέον την ανθρωπότητα από μια τέτοια οπτική γωνία, θα διακρίνουμε ολοζώντανο τον κίνδυνο που διαβλέπει ο Ανδρέας Γεωργίου στο Τέλειο Κράτος: η ανθρωπότητα εξελισσόμενη με προτάγματα τους ζωικούς αυτοματισμούς της, αν δεν καταρρεύσει κάτω από την καταστροφική δύναμη των ανταγωνισμών που προκαλεί, μπορεί να διαμορφώσει έναν τρομακτικό κόσμο εξουσιαστικής πανδυναμίας και ακραίων ανισοτήτων.
Με λίγα λόγια, καθώς πολλοί επαναπαύονται περιμένοντας την νομοτελειακή κατάρρευση του Καπιταλισμού, ένα θηρίο γιγαντώνεται, ο ίδιος ο άνθρωπος για την ακρίβεια μεταμορφώνεται σε ένα θηρίο τόσο τρομακτικό και δυνατό που όμοιό του δεν έχει ξαναϋπάρξει. Ο πολιτισμός της υποταγής και χρήσης ανθρώπων από ανθρώπους δεν θα τελειώσει υποχρεωτικά μαζί με τον Καπιταλισμό. Ο Κυριαρχικός Άνθρωπος μέσα σε 10.000 χρόνια εξέλιξης μπορεί να παραδώσει την κυριαρχία του σε έναν κληρονόμο κατά πολύ χειρότερο από τον ίδιο. Ο Καπιταλισμός ο ίδιος μπορεί να εξελιχτεί ή να παραδώσει την σκυτάλη σε ένα οικονομικό σύστημα πολύ πιο ζοφερό για την μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων.
Ο Καπιταλισμός είναι δημιούργημα του Κυριαρχικού Ανθρώπου, δηλαδή των σύγχρονων ανθρώπων, δηλαδή των προγόνων όλων μας από τότε που ο κάποιος άρπαξε το πλεόνασμα άλλων μέχρι των προ-προπαπούδων, των γονιών, και όλων μας. Ο Καπιταλισμός ακόμα και αν καταρρεύσει σήμερα κιόλας, η ανθρωπότητα δεν θα απαλλαγεί αυτόματα από τον κακό εαυτό της ούτε από τις αντι-ανθρώπινες πολιτισμικές αξίες της. Για όσο η ανθρωπότητα δεν κοιτάζει αυτόν τον κακό εαυτό της προτιμώντας να προβάλλει στην θέση του συνειδητά ή ασυνείδητα, βολικούς δαίμονες και νομοτέλειες, όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση τον Καπιταλισμό, είναι μάλλον απίθανο να ξεφύγει από τις ζωικές επιταγές που φέρει, και μαζί από τις αδιέξοδες προοπτικές της.
