The cleaners
Μία ταινία
παρατήρησης για την απονευρωμένη προοδευτικότητα.
Θα την λατρέψουν
και οι ναζί.
Αν και θα το περίμενε κανείς, δεν σφίχτηκε το
στομάχι μου από αυτή την ταινία. Η πραγματικότητα όπως διαγράφεται από την
τρέχουσα ειδησεογραφία ξεπερνά κατά πολύ τις καταγραφές που παρουσιάζονται. Η ταινία αυτή δεν
προσέθεσε κάτι περισσότερο από όσα ανεκδοτολογικά γνωρίζει ο καθένας από καιρό για αυτή
την οργάνωση. Αυτά όμως τα ανεκδοτολογικά βρίσκονται προ πολλού διάχυτα στην
ελληνική κοινωνία και τις περισσότερες φορές δεν συνδέονται καν με κάποιον συγκεκριμένο
ιδεολογικό χώρο.
Στην ελληνική
κοινωνία κυριαρχεί ο ρατσισμός, ο σεξισμός, ο εθνικισμός, η φοβικότητα, η
έλλειψη δημοκρατικής αντίληψης και εμπλοκής, οι αυστηρές ιεραρχίες, η δουλικότητα, η υποκρισία και
πολλά ακόμα τα οποία εν δυνάμει μπορούν να θρέψουν τον ναζισμό. Αν ήταν αυτά
που είχε αποτυπώσει η ταινία και μαζί τον τρόπο με τον οποίο διαχέονται σε ολόκληρο το κοινωνικό φάσμα,
τότε θα μιλούσαμε για μία καταγραφή που επιδιώκει να φωτίσει τα σκοτάδια της ελληνικής
κοινωνίας μέσα στα οποία εκτρέφεται ο ναζισμός. Αντίθετα όμως παρουσιάζονται οι
ίδιοι οι ναζί να εκφράζουν αντιλήψεις που υπάρχουν διάχυτες στην ελληνική
κοινωνία χωρίς ωστόσο να παρουσιάζεται ταυτόχρονα κάτι από αυτά που τους ορίζουν
ως ναζί.
Οι ναζιστές μπορεί
να έχουν ως όχημα την φοβικότητα, τον ρατσισμό και τον σεξισμό αλλά αυτά που τους
ορίζουν ως ναζί είναι η υποταγή στην ιεραρχική οργάνωση, η θεοποίηση του
αρχηγού και η κάθαρση της φονικής βίας μέσω της ιερότητας του σκοπού. Οι ναζί δεν
είναι μόνο κάποιοι που λένε πάνω-κάτω ό,τι και ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας. Ο πυρήνας
τους περιέχει σε ατόφια μορφή την εξουσία και την βία.
Παρακολουθώντας
την ταινία και τις αντιδράσεις του κοινού ανησύχησα, ίσως όπως και ο Ριβέρα το1928 καθώς παρατηρούσε τις αντιδράσεις των γερμανών συντρόφων του απέναντι στους
ανερχόμενους ναζί.
«Να, είναι ρατσιστές, το βλέπετε; Είναι και
σεξιστές, δεν κρύβονται! Χαιρετούν και ναζιστικά… Τους έχουμε πιάσει στην φάκα!
Ας διασκεδάσουμε τώρα με τα καμώματά τους.»
Τα πρόσφατα
γεγονότα δεν κλόνισαν ούτε θα κλονίσουν τις εδραιωμένες αντιλήψεις της ελληνικής
κοινωνίας. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ενοχλούν λίγους ενώ οι πρόσφυγες και
μετανάστες αντιμετωπίζονται εξαιτίας της φτώχιας τους ως υπάνθρωποι.
Η πολιτισμική
οπισθοδρόμηση της ελληνικής κοινωνίας παραμένει σταθερά παρούσα. Παρόντα είναι
και τα κέντρα και παράκεντρα εξουσίας που εργάζονται μεθοδικά σε βάρος των
λαών. Το ίδιο παρούσα όμως παραμένει και η αδυναμία της προοδευτικότητας να
αποτελέσει έναν πειστικό πόλο σε σαφή
ρήξη με όσα κρατούν την κοινωνία καθηλωμένη.
Με αφορμή την
ταινία παρατήρησης The Cleaners ας αναλογιστούμε πως το βασικότερο εργαλείο που διαθέτει όποιος
ενδιαφέρεται να επιφέρει κοινωνικές αλλαγές είναι η μελέτη της πραγματικότητας
και η, κατά το δυνατότερο, κατανόησή της. Οι διαστάσεις της πραγματικότητας δε,
φανερώνονται με προσπάθεια, ενώ συχνά, τα φανερά επιφανειακά κομμάτια της λειτουργούν
παραπλανητικά. Σπάνια η πραγματικότητα είναι βολική ή όπως θα την θέλαμε. Για
αυτό τον λόγο είναι σημαντικός ο ρόλος των ερευνητών και των μελετητών.
Οι ίδιοι οι
ερευνητές και οι μελετητές όμως δεν είναι αυθεντίες και ο καθένας τους μπορεί
να φτάνει μέχρι εκεί που του επιτρέπει η παιδεία ή η αντίληψή του. Κάθε
αναλυτής δε, μπορεί ενίοτε να αστοχεί σε μικρό ή μεγάλο βαθμό.
Από την άλλη,
όσο αφορά την προοδευτικότητα ως σύνολο, η έλλειψη εγρήγορσης, η αδιαφορία για τα δεδομένα και η απαξίωση της Σύνθεσης ως εργαλείου απόκτησης
γνώσης αλλά και, πιο σημαντικά, ανάπτυξης δράσης, δεν αποτελούν μία απλή αστοχία
καθώς επιφέρουν την απονεύρωσή της και την ακύρωση τής ίδιας τής υπόστασής της ως προοδευτικότητας.
