Είναι φυσικό, ζώντας σε περιχαρακωμένες κοινωνίες και διδασκόμενοι άλλοτε επιμέρους πραγματικότητες και άλλοτε χονδροειδή ψέματα να αδυνατούμε να προσεγγίζουμε γόνιμα πεδία αλληλοκατανόησης. Κοιτάζοντας δε ακόμα και την πιο αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα από τόσο κόντα ώστε να αλληθωρίζουμε, αποκλείεται να αποκτήσουμε γνώση για το ποιά είναι στ' αλήθεια η ευρύτερη πραγματικότητα.
Οι δυνατότητες μας ούτως ή άλλως είναι περιορισμένες λόγω των ορίων της προσωπικής και συλλογικής αντίληψής μας, όταν όμως περιορίζονται ακόμα περισσότερο από τις ιδιαίτερες επιθυμίες, τα συμφέροντα, τις διδαχές και τις ιδεοληψίες καταλήγουμε να ομοιάζουμε με τον Πύργο της Βαβέλ.
Ζούμε διαμορφώνοντας και εντάσσοντας τον εαυτό μας σε ιδεολογίες αναγνωρίσιμες ή μή, είτε το αποδεχόμαστε είτε όχι, ανάλογα με τις καταβολές, τις αξίες, τα συμφέροντα ή την ανάγκη να ανήκουμε κάπου. Ζούμε όμως και στην συγκυρία ενός κόσμου που αναγκαστικά αναζητά νέες ισορροπίες γιατί τα βάρη που επιβάλλει στις πλάτες των ανθρώπων είναι δυσβάσταχτα. Αυτή η νέα ισορροπία δεν ξέρουμε πια θα είναι, ξέρουμε όμως πως θα προκύψει είτε μέσα από τον Λόγο, είτε μέσα από την Βία. Αν είμασταν όσο ευφυείς θέλουμε να πιστεύουμε πως είμαστε, θα κάναμε ό,τι περνά από το χέρι μας ώστε κάθε αλλαγή, και σε αυτήν την περίσταση και σε κάθε άλλη, να συντελείται μέσα από τον Λόγο ελαχιστοποιώντας την Βία.
Ο δημόσιος λόγος σήμερα κυριαρχείται από υπερασπιστές ενός "Ορθού Λόγου" ο οποίος έχει ως αφετηρία την πίστη πως ο κόσμος σήμερα β ρ ί σ κ ε τ α ι σε ισορροπία μέσα στα όρια που θέτουν κάποιοι "φυσικοί νόμοι". Ο πρώτιστος δε από αυτούς τους "φυσικούς νόμους" έχει περιγραφεί ήδη από τον Θουκυδίδη και λέει πως, η κοινωνία δομείται με σταθερότητα όταν τόσο οι ισχυροί όσο και οι αδύναμοι αποδέχονται πως αναπόφευκτα οι δεύτεροι πρέπει να υποτάσσονται στους πρώτους.
Όσο όμως και αν ισχύει μία τέτοια διατύπωση, δηλαδή πως, όταν οι καταπιεσμένοι αποδέχονται αγόγγυστα τους καταναγκασμούς που τους επιβάλλουν οι κυρίαρχοι τότε έχουμε κοινωνική ειρήνη, η συνολική εικόνα της ανθρωπότητας δείχνει πως από την εποχή που στα αρχαία χρόνια μία κοινωνία υποδούλωσε για πρώτη φορά μία άλλη, οι άνθρωποι εξεγείρονται για να αποτινάξουν τους καταναγκασμούς που επιβάλλουν οι κυρίαρχοι. Πολύ περισσότερο όμως, οι ίδιοι οι κυρίαρχοι ανταγωνίζονται διαρκώς μεταξύ τους εγκλωβισμένοι στον φαύλο κύκλο κυριαρχία-μεγέθυνση, αδιαφορώντας για τις καταστροφές που προκαλούν στα ανθρώπινα κοπάδια τους, συχνά και στους εαυτούς τους.
Βλέποντας συνολικά αυτή την εικόνα της ανθρωπότητας καταλαβαίνουμε πως αυτός ο "φυσικός νόμος" που επιβάλλει τον ανταγωνισμό, την μεγέθυνση και τις συνεπακόλουθες καταστροφές, μόνο φυσικός δεν είναι αλλά κυρίως ούτε ανθρώπινος, ενώ αποτελεί ένα καταστροφικό αδιέξοδο.
Στην πραγματικότητα οι υπερασπιστές αυτού του "Ορθού Λόγου", οι οποίοι συνήθως συμπίπτουν με αυτό που ονομάζουμε "μεσαία τάξη", υπερασπίζονται κοντόφθαλμα τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους, μιμούμενοι και ανταγωνιζόμενοι σε αναλγησία τις κυρίαρχες κοινωνίες. Η θέση όμως αυτής της "μεσαίας τάξης" που τείνει να ιδεολογικοποιεί έναν υποτιθέμενο "Ορθό Λόγο" είναι εξορισμού σε κίνδυνο καθώς, από την στιγμή που οι συνθήκες δεν την καθιστούν αναγκαία ως εγγυήτριας της ασφάλειας των κυριαρχικών κοινωνιών μπορεί ολότελα να εκλείψει και να εξομοιωθεί με τα υπόλοιπα ανθρώπινα κοπάδια των κυρίαρχων.
Εδώ τώρα, βρίσκεται ο μεγάλος ανορθολογισμός αυτού του "Ορθού Λόγου" και της "μεσαίας τάξης" που τον εκφράζει.
Η ύπαρξη της "μεσαίας τάξης" οφείλεται, καταρχήν, στους αιματηρούς αγώνες που συντελέστηκαν από τα μέσα του δέκατου ένατου μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα από τις ενώσεις των εργαζομένων οι οποίες στην πορεία μετεξελίχτηκαν σε δομές αναρχικών και κομμουνιστών με αποκορύφωμα την δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης. Η όποια έννοια της "μεσαίας τάξης" θα ήταν πολύ διαφορετική εάν χιλιάδες και εκατομμύρια ανθρώπων δεν είχαν αγωνιστεί, συχνά μέχρι εσχάτων, για να απελευθερωθούν από τους καταναγκασμούς που τους επέβαλλαν οι κυρίαρχες κοινωνίες των κεφαλαιοκρατών. Αυτοί οι αγώνες, οι εκατόμβες νεκρών και περιθωριοποιημένων κοινωνικών αγωνιστών, μαζί και η ύπαρξη της Σοβιετικής Ένωσης ως κοινωνικού τύπου με αδιανόητες για τον δυτικό κόσμο κοινωνικές παροχές, δημιούργησαν την δυνατότητα σε ορισμένους να αναδυθούν και να διαβιούν στο πλαίσιο που ονομάζουμε στις δυτικές κοινωνίες, "μεσαία τάξη".
Κατά δεύτερο, το συνολικό πρόσοδο των δυτικών κρατών, ανεξάρτητα πώς διαμοιράζεται στις επιμέρους κοινωνίες τους, προέρχεται από την εγκληματική αφαίμαξη άλλων χωρών. Παλαιότερα, ιδιωτικές εταιρείες με ιδιωτικούς στρατούς εγκληματούσαν ανεξέλεγκτα στα πέρατα του κόσμου, ενώ σήμερα, στρατιωτικές επεμβάσεις και εξαναγκασμοί εξασφαλίζουν αυτές τις αφαιμάξεις. Οι "σφαίρες επιρροής", οι περιφερειακοί πόλεμοι, οι εμφύλιοι, η "εκτός συνόρων" δουλεία, είναι κάποιοι από τους μηχανισμούς που χρησιμοποιούν οι κυρίαρχες κοινωνίες για να ικανοποιούν τόσο τις δικές τους ανάγκες, όσο και να εξασφαλίζουν τα απαραίτητα για τον κατευνασμό των υποτελών τους.
Ως "δυτικοί" είμαστε συνένοχοι σε ανείπωτα εγκλήματα που συντελέστηκαν στην σύγχρονη ιστορία και συντελούνται αδιάκοπα αυτή την στιγμή. Στην ίδια μας την χώρα αποδεχόμαστε την ύπαρξη στρατοπέδων συγκέντρωσης όπου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στερούνται κάθε στοιχείο από αυτά που αναγνωρίζουμε ως ανθρώπινο βίο. Στην ίδια μας την χώρα αποδεχόμαστε πλέον τις αποθήκες εργαζομένων, την ημιαπασχόληση για 300 ευρώ, την ζωή χωρίς προοπτική και ελπίδα.
Οι "ορθολογιστές" λοιπόν της "μεσαίας τάξης" καθώς νομίζουν πως υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους ταυτίζοντας τους κομμουνιστές με τους φασίστες, στην πραγματικότητα ροκανίζουν το κλαδί πάνω στο οποίο στέκονται. Η κοινωνική διάταξη που πιστεύει στον πολεμικό αρχηγό, στην ιεραρχία και την επιβολή της φυλής πάνω σε άλλες φυλές, στο δικαίωμα των ισχυρών να καταναγκάζουν τους αδύναμους, άνοιξε πριν ελάχιστες χιλιετίες μία θλιβερή παρένθεση στην πορεία της ανθρωπότητας. Όπως και για κάθε κυριαρχική κοινωνία στο παρελθόν, έτσι και για την δική μας, των κεφαλαιοκρατών, αυτή η κοινωνική διάταξη είναι η ιδανική για να εξυπηρετούνται τα συμφέροντά της. Σε μία τέτοια κοινωνική διάταξη κάθε έννοια "μεσαίας τάξης" είναι περιττή.
Όταν ο στρατός και η αστυνομία μπορούν να επιβάλλουν την "κοινωνική ειρήνη" κάθε συζήτηση για κοινωνικά δικαιώματα είναι άσκοπη και όποιοι δεν ανήκουν στην κυριαρχική κοινωνία ή στις μονάδες καταστολής δεν υπάρχει λόγος να απολαμβάνουν κάτι περισσότερο από ό,τι τα υπόλοιπα ανθρώπινα παραγωγικά κοπάδια.
Δεν είναι επιστημονική φαντασία, είναι ο κόσμος μας χωρίς το όραμα και την ελπίδα του κομμουνισμού. Η "μεσαία τάξη" θα φερόταν ορθολογικά αν έστρεφε το ενδιαφέρον της στην φροντίδα των ασθενέστερων, αν έβλεπε την συνολική παγκόσμια κατάσταση, αν έκοβε τους δεσμούς της από την αλαζονεία και την αναλγησία των κυρίαρχων, και τότε θα ήταν που πραγματικά θα εξυπηρετούσε και τα δικά της συμφέροντα. Αν έπαυε να πιστεύει σε "φυσικούς νόμους" που δεν έχουν καμμία σχέση με την ανθρώπινη υπόσταση και στρεφόταν προς την κοινωνική δικαιοσύνη και την ενσυναίσθηση.
Δύο παρενθέσεις
1.
Όταν η βία εφαρμόζεται ως το αναγκαίο μέσο απελευθέρωσης είναι δεδομένο πως κανείς δεν μπορεί να προκαταβάλει που θα οδηγήσει. Η βία μπορεί να γεννά ανεξέλεγκτες εξουσίες και οι εξουσίες εχθρεύονται την ισοτιμία και την δημοκρατία. Είναι αξιοθαύμαστο πώς κατά την διάλυση της ΕΣΣΔ δεν υπήρχαν πια κομμουνιστές σε δημόσια αξιώματα παρά κυρίως άνθρωποι της εξουσίας. Η διαχείριση της βίας, η ισοτιμία και η δημοκρατία είναι κρίσιμα θέματα για κάθε κίνημα ανατροπής. Το σοβιετικό καθεστώς κατέρρευσε από τις ανθρώπινες αντιφάσεις, ενώ, όσο οι κομμουνιστές δεν βάζουν στο μικροσκόπιο της κριτικής τους το Κράτος και την Εξουσία, και δεν διδάσκουν στην πράξη την δημοκρατία και την ισοτιμία μέσα στις σημερινές κοινωνικές συνθήκες, βάζουν εμπόδια στην απεμπλοκή της ανθρωπότητας από τα αδιέξοδα που δημιουργούν οι ανταγωνισμοί, οι πόλεμοι και οι καταναγκασμοί.
2.
Στην περίπτωση του Ταλίν, οι εθνικιστικές αντιπαραθέσεις ιδεολογικοποιούνται σκόπιμα διαστρεβλώνοντας τις πραγματικές αντιθέσεις. Ας φανταστούμε σαν Έλληνες πως θα γραφόταν η ιστορία από τους Τσάμηδες, τους Σλαυομακεδόνες ή τους Πομάκους. Ας αναλογιστούμε πώς αυτές οι εθνότητες θα χρησιμοποιηθούν οποιαδήποτε στιγμή κινηθούμε ως κράτος πέρα από τα όρια που μας θέτουν οι ισχυροί.
Ας αναλογιστούμε ακόμα τις πιθανές αντιδράσεις μας αν βρισκόμασταν στην θέση των μπολσεβίκων όταν δύο ελληνικά συντάγματα εκστράτευσαν εναντίον τους στην περιοχή της Κριμαίας με τις αντεπαναστατικές δυνάμεις της Αντάντ.
Οι δυνατότητες μας ούτως ή άλλως είναι περιορισμένες λόγω των ορίων της προσωπικής και συλλογικής αντίληψής μας, όταν όμως περιορίζονται ακόμα περισσότερο από τις ιδιαίτερες επιθυμίες, τα συμφέροντα, τις διδαχές και τις ιδεοληψίες καταλήγουμε να ομοιάζουμε με τον Πύργο της Βαβέλ.
Ζούμε διαμορφώνοντας και εντάσσοντας τον εαυτό μας σε ιδεολογίες αναγνωρίσιμες ή μή, είτε το αποδεχόμαστε είτε όχι, ανάλογα με τις καταβολές, τις αξίες, τα συμφέροντα ή την ανάγκη να ανήκουμε κάπου. Ζούμε όμως και στην συγκυρία ενός κόσμου που αναγκαστικά αναζητά νέες ισορροπίες γιατί τα βάρη που επιβάλλει στις πλάτες των ανθρώπων είναι δυσβάσταχτα. Αυτή η νέα ισορροπία δεν ξέρουμε πια θα είναι, ξέρουμε όμως πως θα προκύψει είτε μέσα από τον Λόγο, είτε μέσα από την Βία. Αν είμασταν όσο ευφυείς θέλουμε να πιστεύουμε πως είμαστε, θα κάναμε ό,τι περνά από το χέρι μας ώστε κάθε αλλαγή, και σε αυτήν την περίσταση και σε κάθε άλλη, να συντελείται μέσα από τον Λόγο ελαχιστοποιώντας την Βία.
Ο δημόσιος λόγος σήμερα κυριαρχείται από υπερασπιστές ενός "Ορθού Λόγου" ο οποίος έχει ως αφετηρία την πίστη πως ο κόσμος σήμερα β ρ ί σ κ ε τ α ι σε ισορροπία μέσα στα όρια που θέτουν κάποιοι "φυσικοί νόμοι". Ο πρώτιστος δε από αυτούς τους "φυσικούς νόμους" έχει περιγραφεί ήδη από τον Θουκυδίδη και λέει πως, η κοινωνία δομείται με σταθερότητα όταν τόσο οι ισχυροί όσο και οι αδύναμοι αποδέχονται πως αναπόφευκτα οι δεύτεροι πρέπει να υποτάσσονται στους πρώτους.
Όσο όμως και αν ισχύει μία τέτοια διατύπωση, δηλαδή πως, όταν οι καταπιεσμένοι αποδέχονται αγόγγυστα τους καταναγκασμούς που τους επιβάλλουν οι κυρίαρχοι τότε έχουμε κοινωνική ειρήνη, η συνολική εικόνα της ανθρωπότητας δείχνει πως από την εποχή που στα αρχαία χρόνια μία κοινωνία υποδούλωσε για πρώτη φορά μία άλλη, οι άνθρωποι εξεγείρονται για να αποτινάξουν τους καταναγκασμούς που επιβάλλουν οι κυρίαρχοι. Πολύ περισσότερο όμως, οι ίδιοι οι κυρίαρχοι ανταγωνίζονται διαρκώς μεταξύ τους εγκλωβισμένοι στον φαύλο κύκλο κυριαρχία-μεγέθυνση, αδιαφορώντας για τις καταστροφές που προκαλούν στα ανθρώπινα κοπάδια τους, συχνά και στους εαυτούς τους.
Βλέποντας συνολικά αυτή την εικόνα της ανθρωπότητας καταλαβαίνουμε πως αυτός ο "φυσικός νόμος" που επιβάλλει τον ανταγωνισμό, την μεγέθυνση και τις συνεπακόλουθες καταστροφές, μόνο φυσικός δεν είναι αλλά κυρίως ούτε ανθρώπινος, ενώ αποτελεί ένα καταστροφικό αδιέξοδο.
Στην πραγματικότητα οι υπερασπιστές αυτού του "Ορθού Λόγου", οι οποίοι συνήθως συμπίπτουν με αυτό που ονομάζουμε "μεσαία τάξη", υπερασπίζονται κοντόφθαλμα τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους, μιμούμενοι και ανταγωνιζόμενοι σε αναλγησία τις κυρίαρχες κοινωνίες. Η θέση όμως αυτής της "μεσαίας τάξης" που τείνει να ιδεολογικοποιεί έναν υποτιθέμενο "Ορθό Λόγο" είναι εξορισμού σε κίνδυνο καθώς, από την στιγμή που οι συνθήκες δεν την καθιστούν αναγκαία ως εγγυήτριας της ασφάλειας των κυριαρχικών κοινωνιών μπορεί ολότελα να εκλείψει και να εξομοιωθεί με τα υπόλοιπα ανθρώπινα κοπάδια των κυρίαρχων.
Εδώ τώρα, βρίσκεται ο μεγάλος ανορθολογισμός αυτού του "Ορθού Λόγου" και της "μεσαίας τάξης" που τον εκφράζει.
Η ύπαρξη της "μεσαίας τάξης" οφείλεται, καταρχήν, στους αιματηρούς αγώνες που συντελέστηκαν από τα μέσα του δέκατου ένατου μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα από τις ενώσεις των εργαζομένων οι οποίες στην πορεία μετεξελίχτηκαν σε δομές αναρχικών και κομμουνιστών με αποκορύφωμα την δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης. Η όποια έννοια της "μεσαίας τάξης" θα ήταν πολύ διαφορετική εάν χιλιάδες και εκατομμύρια ανθρώπων δεν είχαν αγωνιστεί, συχνά μέχρι εσχάτων, για να απελευθερωθούν από τους καταναγκασμούς που τους επέβαλλαν οι κυρίαρχες κοινωνίες των κεφαλαιοκρατών. Αυτοί οι αγώνες, οι εκατόμβες νεκρών και περιθωριοποιημένων κοινωνικών αγωνιστών, μαζί και η ύπαρξη της Σοβιετικής Ένωσης ως κοινωνικού τύπου με αδιανόητες για τον δυτικό κόσμο κοινωνικές παροχές, δημιούργησαν την δυνατότητα σε ορισμένους να αναδυθούν και να διαβιούν στο πλαίσιο που ονομάζουμε στις δυτικές κοινωνίες, "μεσαία τάξη".
Κατά δεύτερο, το συνολικό πρόσοδο των δυτικών κρατών, ανεξάρτητα πώς διαμοιράζεται στις επιμέρους κοινωνίες τους, προέρχεται από την εγκληματική αφαίμαξη άλλων χωρών. Παλαιότερα, ιδιωτικές εταιρείες με ιδιωτικούς στρατούς εγκληματούσαν ανεξέλεγκτα στα πέρατα του κόσμου, ενώ σήμερα, στρατιωτικές επεμβάσεις και εξαναγκασμοί εξασφαλίζουν αυτές τις αφαιμάξεις. Οι "σφαίρες επιρροής", οι περιφερειακοί πόλεμοι, οι εμφύλιοι, η "εκτός συνόρων" δουλεία, είναι κάποιοι από τους μηχανισμούς που χρησιμοποιούν οι κυρίαρχες κοινωνίες για να ικανοποιούν τόσο τις δικές τους ανάγκες, όσο και να εξασφαλίζουν τα απαραίτητα για τον κατευνασμό των υποτελών τους.
Ως "δυτικοί" είμαστε συνένοχοι σε ανείπωτα εγκλήματα που συντελέστηκαν στην σύγχρονη ιστορία και συντελούνται αδιάκοπα αυτή την στιγμή. Στην ίδια μας την χώρα αποδεχόμαστε την ύπαρξη στρατοπέδων συγκέντρωσης όπου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στερούνται κάθε στοιχείο από αυτά που αναγνωρίζουμε ως ανθρώπινο βίο. Στην ίδια μας την χώρα αποδεχόμαστε πλέον τις αποθήκες εργαζομένων, την ημιαπασχόληση για 300 ευρώ, την ζωή χωρίς προοπτική και ελπίδα.
Οι "ορθολογιστές" λοιπόν της "μεσαίας τάξης" καθώς νομίζουν πως υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους ταυτίζοντας τους κομμουνιστές με τους φασίστες, στην πραγματικότητα ροκανίζουν το κλαδί πάνω στο οποίο στέκονται. Η κοινωνική διάταξη που πιστεύει στον πολεμικό αρχηγό, στην ιεραρχία και την επιβολή της φυλής πάνω σε άλλες φυλές, στο δικαίωμα των ισχυρών να καταναγκάζουν τους αδύναμους, άνοιξε πριν ελάχιστες χιλιετίες μία θλιβερή παρένθεση στην πορεία της ανθρωπότητας. Όπως και για κάθε κυριαρχική κοινωνία στο παρελθόν, έτσι και για την δική μας, των κεφαλαιοκρατών, αυτή η κοινωνική διάταξη είναι η ιδανική για να εξυπηρετούνται τα συμφέροντά της. Σε μία τέτοια κοινωνική διάταξη κάθε έννοια "μεσαίας τάξης" είναι περιττή.
Όταν ο στρατός και η αστυνομία μπορούν να επιβάλλουν την "κοινωνική ειρήνη" κάθε συζήτηση για κοινωνικά δικαιώματα είναι άσκοπη και όποιοι δεν ανήκουν στην κυριαρχική κοινωνία ή στις μονάδες καταστολής δεν υπάρχει λόγος να απολαμβάνουν κάτι περισσότερο από ό,τι τα υπόλοιπα ανθρώπινα παραγωγικά κοπάδια.
Δεν είναι επιστημονική φαντασία, είναι ο κόσμος μας χωρίς το όραμα και την ελπίδα του κομμουνισμού. Η "μεσαία τάξη" θα φερόταν ορθολογικά αν έστρεφε το ενδιαφέρον της στην φροντίδα των ασθενέστερων, αν έβλεπε την συνολική παγκόσμια κατάσταση, αν έκοβε τους δεσμούς της από την αλαζονεία και την αναλγησία των κυρίαρχων, και τότε θα ήταν που πραγματικά θα εξυπηρετούσε και τα δικά της συμφέροντα. Αν έπαυε να πιστεύει σε "φυσικούς νόμους" που δεν έχουν καμμία σχέση με την ανθρώπινη υπόσταση και στρεφόταν προς την κοινωνική δικαιοσύνη και την ενσυναίσθηση.
Δύο παρενθέσεις
1.
Όταν η βία εφαρμόζεται ως το αναγκαίο μέσο απελευθέρωσης είναι δεδομένο πως κανείς δεν μπορεί να προκαταβάλει που θα οδηγήσει. Η βία μπορεί να γεννά ανεξέλεγκτες εξουσίες και οι εξουσίες εχθρεύονται την ισοτιμία και την δημοκρατία. Είναι αξιοθαύμαστο πώς κατά την διάλυση της ΕΣΣΔ δεν υπήρχαν πια κομμουνιστές σε δημόσια αξιώματα παρά κυρίως άνθρωποι της εξουσίας. Η διαχείριση της βίας, η ισοτιμία και η δημοκρατία είναι κρίσιμα θέματα για κάθε κίνημα ανατροπής. Το σοβιετικό καθεστώς κατέρρευσε από τις ανθρώπινες αντιφάσεις, ενώ, όσο οι κομμουνιστές δεν βάζουν στο μικροσκόπιο της κριτικής τους το Κράτος και την Εξουσία, και δεν διδάσκουν στην πράξη την δημοκρατία και την ισοτιμία μέσα στις σημερινές κοινωνικές συνθήκες, βάζουν εμπόδια στην απεμπλοκή της ανθρωπότητας από τα αδιέξοδα που δημιουργούν οι ανταγωνισμοί, οι πόλεμοι και οι καταναγκασμοί.
2.
Στην περίπτωση του Ταλίν, οι εθνικιστικές αντιπαραθέσεις ιδεολογικοποιούνται σκόπιμα διαστρεβλώνοντας τις πραγματικές αντιθέσεις. Ας φανταστούμε σαν Έλληνες πως θα γραφόταν η ιστορία από τους Τσάμηδες, τους Σλαυομακεδόνες ή τους Πομάκους. Ας αναλογιστούμε πώς αυτές οι εθνότητες θα χρησιμοποιηθούν οποιαδήποτε στιγμή κινηθούμε ως κράτος πέρα από τα όρια που μας θέτουν οι ισχυροί.
Ας αναλογιστούμε ακόμα τις πιθανές αντιδράσεις μας αν βρισκόμασταν στην θέση των μπολσεβίκων όταν δύο ελληνικά συντάγματα εκστράτευσαν εναντίον τους στην περιοχή της Κριμαίας με τις αντεπαναστατικές δυνάμεις της Αντάντ.
