Τα κινήματα που διεκδικούν την εξουσία, παράγουν εξουσία. Ίσως να αποτελεί αναγκαία συνθήκη, τέτοια κινήματα τελικά να αναδεικνύουν και να καθοδηγούνται από ανθρώπους που αποζητούν οι ίδιοι την εξουσία για τον εαυτό τους. Μοιάζει πως, σχετικά εύκολα, οι δυνατότητές τους περιορίζονται στην έκφραση, του οίστρου των λίγων και των αδιέξοδων των πολλών. Πέρα από τις αρχικές μεγαλοστομίες που τα θρέφουν και τα συντηρούν, μακροπρόθεσμα δεν εισάγουν νεωτερισμούς στην κοινωνική πραγματικότητα και είναι θέμα χρόνου μέχρι την στιγμή που ακυρώνουν τις αφετηρίες τους ακόμα και αν αυτές υπήρξαν ειλικρινείς. Κάθε κίνημα που επιδιώκει την κυριαρχία στο όνομα της προόδου, αργά ή γρήγορα, καταρρέει από την εντροπία του σε αυτό που πραγματικά είναι: βία και εξουσία.
Θα ήταν ολότελα αστείο με τέτοιες σκέψεις να ακυρώσουμε την πραγματικότητα πως, τα κοινωνικά φαινόμενα καθορίζονται από τις νοητικές ικανότητες του κάθε ανθρώπου αλλά και της συνισταμένης των ικανοτήτων των προσώπων που συνθέτουν κάθε κοινωνικό σύνολο. Η συλλογική νόηση, αν ονομάσουμε έτσι αυτή την συνισταμένη, που διαμορφώνει τα κοινωνικά φαινόμενα αλλά και διαμορφώνεται από αυτά, θα κινείται εσαεί στο πλαίσιο των αντιφάσεων που παράγει η ανθρώπινη νόηση και θα εξελίσσεται μαζί τους. Κινούμαστε στο σκοτάδι με λίγα λόγια, χωρίς να μας έχουν δοθεί οδηγίες χρήσης ή χάρτες του κοινωνικού πεδίου μέσα στον χρόνο. Για καμμία ενέργεια ή επιλογή μας δεν θα μας δοθεί πιστοποίηση πως οδηγεί σε κάποια πρόοδο και όχι σε κάποια οπισθοδρόμηση. Αλίμονο όμως αν μία τέτοια γνώση μας αποτρέπει από το να ψαχουλεύουμε στα τυφλά, ενίοτε και να κάνουμε άλματα στο κενό, στην προσπάθειά μας να πραγματώσουμε τα οράματα για την ζωή και το κοινωνικό περιβάλλον μας.
Την ίδια στιγμή όμως, αν αμελούμε να μελετάμε τα κοινωνικά φαινόμενα με διαλεκτικό τρόπο, τόσο το ψαχούλεμα στα τυφλά, όσο και τα άλματα στο κενό θα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να έχουν δυσάρεστη κατάληξη, όσο αφορά τις επιδιώξεις των προοδευτικών ανθρώπων.
Τρεις θεμελιώδεις αρχές για την προοδευτικότητα
Πρώτη θεμελιώδης αρχή
Καθώς κατανοούμε πως κανένα σόφισμα δεν θα μπορέσει με μιας και δια παντός να λύσει τα προβλήματα των ανθρώπων, είναι σημαντικό για όσους εργάζονται στο όνομα της προόδου να εμπεδωθεί πως, δεν υπάρχει κάποιο μέσο που να αυτονομείται από τον σκοπό που επιδιώκει, ούτε και κάποιος σκοπός που να αυτονομείται από τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την επίτευξή του. Στην αέναη προσπάθεια των ανθρώπων για πρόοδο κάθε μέσον είναι ο σκοπός και ο σκοπός πραγματώνεται σε κάθε μέσον.
Δεύτερη θεμελιώδης αρχή
Καθώς κινούμαστε στο άγνωστο, η παραγωγή από την ανθρώπινη διάνοια μεγάλης ποικιλίας θεωρητικών και πρακτικών σχημάτων που αναφέρονται στην προοδευτικότητα είναι αναμενόμενη.
Τέτοια σχήματα όμως που δεν επεξεργάζονται και αναπτύσσουν τρόπους διαπραγμάτευσης, συνύπαρξης και συνεργασίας με ανάλογα σχήματα στο πλαίσιο διατυπωμένων αρχών, δεν συνεισφέρουν στην πρόοδο αλλά στην οπισθοδρόμηση.
Η διαπραγμάτευση για την διατύπωση συνταγματικών αρχών της προοδευτικότητας, η συνεργασία για την ανάπτυξη και εφαρμογή τους, μαζί με την προσπάθεια διεύρυνσης των σχημάτων που εντάσσονται σε μία τέτοια συνεργασία αποτελεί πρωταρχικό κριτήριο προοδευτικότητας. Η προοδευτικότητα δεν βλέπει παντού εχθρούς και απειλές αλλά εργάζεται διαρκώς για την διαμόρφωση των όρων που βοηθούν την διεύρυνση των συνεργασιών.
Τρίτη θεμελιώδης αρχή
Η προοδευτικότητα προσδιορίζεται ως, η έμπρακτη εκδήλωση αγάπης προς τον συνάνθρωπο και προς την ζωή γενικότερα, η έγνοια-συμπάθεια του κάθε ανθρώπου για την κατάσταση των άλλων ανθρώπων αλλά και για την κατάσταση των άλλων οργανισμών που κατοικούν τον πλανήτη. Η προοδευτικότητα δεν θα εκπροσωπηθεί ποτέ ικανοποιητικά μέσα από στρατηγικές μετρήσιμων μεγεθών, οικονομικούς όρους και σχεδιασμούς.
Η ισορροπία μεταξύ της ανθρώπινης ενσυναίσθησης και των κοινωνικών κανονισμών αποτελεί το μεγάλο στοίχημα της προοδευτικότητας που εσαεί θα πάλλεται ανάμεσά τους, στην προσπάθεια να διαφυλάσσει την ακεραιότητα και την αξιοπρέπεια των προσώπων μέσα σε ένα δίκαιο και ειρηνικό συλλογικό περιβάλλον.
Το Σύνταγμα της προοδευτικότητας
Εάν ξεκινούσαμε την συλλογική εργασία για την δημιουργία ενός Συντάγματος της προοδευτικότητας σε συνέχεια των θεμελιωδών αρχών της, είναι πολύ πιθανό ως αφετηρία να συμφωνούσαμε σε έννοιες όπως:
Προστασία της ζωής και της αξιοπρέπειας, ειρήνη, δημοκρατία, ισότητα, αυτοδιάθεση, δικαιοσύνη.
Ποιοί είναι οι σκοποί και ποιά τα μέσα της προοδευτικότητας;
Ο λόγος δεν μοιάζει να κυριαρχεί στην ζωή μας ούτε και στον τρόπο που διαμορφώνουμε τις κοινωνίες μας. Το πεδίο του λόγου περιορίζεται στις ανάγκες των κυρίαρχων κοινωνιών στο να διατηρούν την κυριαρχία τους. Οι κυρίαρχες κοινωνίες δεν ενδιαφέρονται για κανέναν άλλο λόγο πέρα από αυτόν που εξασφαλίζει τα συμφέροντά τους. Αυτό δεν είναι παράλογο.
Η ανάπτυξη ενός λόγου που θα λειτουργεί προς όφελος των καταπιεσμένων κοινωνιών είναι υπόθεση των ίδιων. Η ανάπτυξη ενός λόγου που να εκπροσωπεί τους καταπιεσμένους είναι το απαραίτητο εφόδιο για την ανάπτυξη συνεργασιών και για την υλοποίηση ενός κόσμου που θα ακυρώσει και θα ανατρέψει τον υφιστάμενο.
Είναι σημαντικό να διακρίνουμε πως η συνθηματολογία, τα κλισέ και οι κραυγές δεν κινούνται στο πεδίο του λόγου.
Η ανάπτυξη του λόγου είναι μία κοπιαστική προσπάθεια που συντελείται μέσα από τον διάλογο μεταξύ όσων έχουν λόγο να συστρατευθούν στις δυνάμεις τις προόδου. Δεν νοείται προοδευτικότητα που να φοβάται τον λόγο και τον διάλογο. Ο λόγος είναι το μέσον αλλά και σκοπός στην διαμόρφωση ενός καλύτερου κόσμου.
Η βία είναι το μέσον και ο σκοπός του κόσμου από τον οποίο θέλουμε να απαλλαγούμε. Η βία είναι ταυτόσημη με την επιβολή και την εξουσία. Η επαναστατική βία, καθώς εξουσιοδοτείται, παράγει επιβολή και εξουσία, κυρίαρχους και υποταγμένους, όπως και κάθε άλλη βία. Η προοδευτικότητα που εξωθείται στην βία πρέπει να αναγνωρίζει σε αυτήν μια τραγική παρένθεση την οποία το ταχύτερο οφείλει να υποτάξει στον λόγο. Δεν νοείται προοδευτικότητα που να αποζητά την βία. Η σοφία του αρχαίου τοτεμικού κανόνα που ορίζει ότι το δικαίωμα της βίας αποδίδεται σε όλους ή σε κανέναν πρέπει να βρίσκεται πάντα στην συνείδηση των προοδευτικών ανθρώπων.
...
Θα ήταν ολότελα αστείο με τέτοιες σκέψεις να ακυρώσουμε την πραγματικότητα πως, τα κοινωνικά φαινόμενα καθορίζονται από τις νοητικές ικανότητες του κάθε ανθρώπου αλλά και της συνισταμένης των ικανοτήτων των προσώπων που συνθέτουν κάθε κοινωνικό σύνολο. Η συλλογική νόηση, αν ονομάσουμε έτσι αυτή την συνισταμένη, που διαμορφώνει τα κοινωνικά φαινόμενα αλλά και διαμορφώνεται από αυτά, θα κινείται εσαεί στο πλαίσιο των αντιφάσεων που παράγει η ανθρώπινη νόηση και θα εξελίσσεται μαζί τους. Κινούμαστε στο σκοτάδι με λίγα λόγια, χωρίς να μας έχουν δοθεί οδηγίες χρήσης ή χάρτες του κοινωνικού πεδίου μέσα στον χρόνο. Για καμμία ενέργεια ή επιλογή μας δεν θα μας δοθεί πιστοποίηση πως οδηγεί σε κάποια πρόοδο και όχι σε κάποια οπισθοδρόμηση. Αλίμονο όμως αν μία τέτοια γνώση μας αποτρέπει από το να ψαχουλεύουμε στα τυφλά, ενίοτε και να κάνουμε άλματα στο κενό, στην προσπάθειά μας να πραγματώσουμε τα οράματα για την ζωή και το κοινωνικό περιβάλλον μας.
Την ίδια στιγμή όμως, αν αμελούμε να μελετάμε τα κοινωνικά φαινόμενα με διαλεκτικό τρόπο, τόσο το ψαχούλεμα στα τυφλά, όσο και τα άλματα στο κενό θα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να έχουν δυσάρεστη κατάληξη, όσο αφορά τις επιδιώξεις των προοδευτικών ανθρώπων.
Τρεις θεμελιώδεις αρχές για την προοδευτικότητα
Πρώτη θεμελιώδης αρχή
Καθώς κατανοούμε πως κανένα σόφισμα δεν θα μπορέσει με μιας και δια παντός να λύσει τα προβλήματα των ανθρώπων, είναι σημαντικό για όσους εργάζονται στο όνομα της προόδου να εμπεδωθεί πως, δεν υπάρχει κάποιο μέσο που να αυτονομείται από τον σκοπό που επιδιώκει, ούτε και κάποιος σκοπός που να αυτονομείται από τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την επίτευξή του. Στην αέναη προσπάθεια των ανθρώπων για πρόοδο κάθε μέσον είναι ο σκοπός και ο σκοπός πραγματώνεται σε κάθε μέσον.
Δεύτερη θεμελιώδης αρχή
Καθώς κινούμαστε στο άγνωστο, η παραγωγή από την ανθρώπινη διάνοια μεγάλης ποικιλίας θεωρητικών και πρακτικών σχημάτων που αναφέρονται στην προοδευτικότητα είναι αναμενόμενη.
Τέτοια σχήματα όμως που δεν επεξεργάζονται και αναπτύσσουν τρόπους διαπραγμάτευσης, συνύπαρξης και συνεργασίας με ανάλογα σχήματα στο πλαίσιο διατυπωμένων αρχών, δεν συνεισφέρουν στην πρόοδο αλλά στην οπισθοδρόμηση.
Η διαπραγμάτευση για την διατύπωση συνταγματικών αρχών της προοδευτικότητας, η συνεργασία για την ανάπτυξη και εφαρμογή τους, μαζί με την προσπάθεια διεύρυνσης των σχημάτων που εντάσσονται σε μία τέτοια συνεργασία αποτελεί πρωταρχικό κριτήριο προοδευτικότητας. Η προοδευτικότητα δεν βλέπει παντού εχθρούς και απειλές αλλά εργάζεται διαρκώς για την διαμόρφωση των όρων που βοηθούν την διεύρυνση των συνεργασιών.
Τρίτη θεμελιώδης αρχή
Η προοδευτικότητα προσδιορίζεται ως, η έμπρακτη εκδήλωση αγάπης προς τον συνάνθρωπο και προς την ζωή γενικότερα, η έγνοια-συμπάθεια του κάθε ανθρώπου για την κατάσταση των άλλων ανθρώπων αλλά και για την κατάσταση των άλλων οργανισμών που κατοικούν τον πλανήτη. Η προοδευτικότητα δεν θα εκπροσωπηθεί ποτέ ικανοποιητικά μέσα από στρατηγικές μετρήσιμων μεγεθών, οικονομικούς όρους και σχεδιασμούς.
Η ισορροπία μεταξύ της ανθρώπινης ενσυναίσθησης και των κοινωνικών κανονισμών αποτελεί το μεγάλο στοίχημα της προοδευτικότητας που εσαεί θα πάλλεται ανάμεσά τους, στην προσπάθεια να διαφυλάσσει την ακεραιότητα και την αξιοπρέπεια των προσώπων μέσα σε ένα δίκαιο και ειρηνικό συλλογικό περιβάλλον.
Το Σύνταγμα της προοδευτικότητας
Εάν ξεκινούσαμε την συλλογική εργασία για την δημιουργία ενός Συντάγματος της προοδευτικότητας σε συνέχεια των θεμελιωδών αρχών της, είναι πολύ πιθανό ως αφετηρία να συμφωνούσαμε σε έννοιες όπως:
Προστασία της ζωής και της αξιοπρέπειας, ειρήνη, δημοκρατία, ισότητα, αυτοδιάθεση, δικαιοσύνη.
Ποιοί είναι οι σκοποί και ποιά τα μέσα της προοδευτικότητας;
Ο λόγος δεν μοιάζει να κυριαρχεί στην ζωή μας ούτε και στον τρόπο που διαμορφώνουμε τις κοινωνίες μας. Το πεδίο του λόγου περιορίζεται στις ανάγκες των κυρίαρχων κοινωνιών στο να διατηρούν την κυριαρχία τους. Οι κυρίαρχες κοινωνίες δεν ενδιαφέρονται για κανέναν άλλο λόγο πέρα από αυτόν που εξασφαλίζει τα συμφέροντά τους. Αυτό δεν είναι παράλογο.
Η ανάπτυξη ενός λόγου που θα λειτουργεί προς όφελος των καταπιεσμένων κοινωνιών είναι υπόθεση των ίδιων. Η ανάπτυξη ενός λόγου που να εκπροσωπεί τους καταπιεσμένους είναι το απαραίτητο εφόδιο για την ανάπτυξη συνεργασιών και για την υλοποίηση ενός κόσμου που θα ακυρώσει και θα ανατρέψει τον υφιστάμενο.
Είναι σημαντικό να διακρίνουμε πως η συνθηματολογία, τα κλισέ και οι κραυγές δεν κινούνται στο πεδίο του λόγου.
Η ανάπτυξη του λόγου είναι μία κοπιαστική προσπάθεια που συντελείται μέσα από τον διάλογο μεταξύ όσων έχουν λόγο να συστρατευθούν στις δυνάμεις τις προόδου. Δεν νοείται προοδευτικότητα που να φοβάται τον λόγο και τον διάλογο. Ο λόγος είναι το μέσον αλλά και σκοπός στην διαμόρφωση ενός καλύτερου κόσμου.
Η βία είναι το μέσον και ο σκοπός του κόσμου από τον οποίο θέλουμε να απαλλαγούμε. Η βία είναι ταυτόσημη με την επιβολή και την εξουσία. Η επαναστατική βία, καθώς εξουσιοδοτείται, παράγει επιβολή και εξουσία, κυρίαρχους και υποταγμένους, όπως και κάθε άλλη βία. Η προοδευτικότητα που εξωθείται στην βία πρέπει να αναγνωρίζει σε αυτήν μια τραγική παρένθεση την οποία το ταχύτερο οφείλει να υποτάξει στον λόγο. Δεν νοείται προοδευτικότητα που να αποζητά την βία. Η σοφία του αρχαίου τοτεμικού κανόνα που ορίζει ότι το δικαίωμα της βίας αποδίδεται σε όλους ή σε κανέναν πρέπει να βρίσκεται πάντα στην συνείδηση των προοδευτικών ανθρώπων.
...
