... Οι Ιρόκοι γελούν όταν τους μιλάς για υποταγή σε βασιλιάδες, καθώς αδυνατούν να συνδυάσουν την ιδέα της υποταγής με την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Κάθε πρόσωπο θεωρεί τον εαυτό του αυτοκυρίαρχο και καθώς πιστεύει πως αντλεί την ελευθερία του από το Μεγάλο Πνεύμα και μόνο, δεν μπορεί να αποδεχτεί την αναγνώριση οποιασδήποτε άλλης δύναμης. ...
- Τζον Λογκ, Ταξίδια ενός μεταφραστή ινδιάνικων και εμπόρου, 1971.
... Δυσκολευόμαστε να δεχτούμε ότι ο βασιλιάς Αγαμέμνονας, ή κάποιος άλλος ήρωας της Ιλιάδας, μπορεί να είναι όταν λειτουργεί σαν κυρίαρχος, ένας στολισμένος και οπλισμένος όρθιος πίθηκος ή ένα άλλο διακοσμημένο και "μεγαλόπρεπο" ζώο.
Αλλά αντιδρούμε στην ιδέα αυτή, όχι γιατί δεν είναι έτσι, αλλά γιατί, αν δεχτούμε ότι είναι έτσι, καταρρέει ένα ολόκληρο σύστημα αντιλήψεων που έχει οικοδομηθεί μέσα σε αιώνες συστημάτων κυριαρχίας. Και θ' αρχίσουμε να βλέπουμε με τον ίδιο τρόπο, σαν διακοσμημένους με διάφορα στολίδια και εξαρτήματα όρθιους πίθηκους - και πολλούς άλλους κυρίαρχους και σπουδαίους όλων των εποχών, που έχουμε μάθει να τους θεωρούμε κάτι ανώτερο, να τους θαυμάζουμε, να τους χειροκροτούμε, να τους υμνούμε και ν'ακούμε παροτρύνσεις να τους μοιάσουμε. ...
- Ανδρέας Γεωργίου, Το τέλειο κράτος: Η νύχτα των ερπετών, Εκδόσεις Γλάρος, 1987
Φυσιολογικότητα
Αποτελεί ένα δύσκολο εγχείρημα το να αμφισβητούμε την φυσιολογικότητα τόσο του εαυτού μας όσο και του κόσμου που ζούμε. Αυτήν την δυσκολία την αντιμετωπίζουμε εξίσου σε θέματα που εκλαμβάνουμε ως προσωπικά, όσο και σε θέματα που εκλαμβάνουμε ως κοινωνικά. Το κάθε τι όμως που συνθέτει την υποτιθέμενη φυσιολογικότητα του εαυτού μας και του κόσμου μας είναι προϊόν διεργασιών μέσα στις οποίες, κινούμενο στα όρια της ανθρώπινης νόησης, ορίζεται από συνειδητές και ασυνείδητες επιλογές δικές μας, άλλων προσώπων και ομάδων, μαζί και από κάθε είδους συγκυρίες και τυχαιότητες "από καταβολής κόσμου". Η φυσιολογικότητα λοιπόν, εν δυνάμει, περιλαμβάνει άπειρες εκδοχές από τις οποίες ορισμένες επιβιώνουν μέσα στον χρόνο ενώ νέες ξεφυτρώνουν ολοένα.
Ποικιλότητα
Ο σύγχρονος κόσμος μας τείνει να περιορίζει δραματικά την ποικιλότητα των "φυσιολογικοτήτων" καθώς από την μία έχει διαμορφώσει συνθήκες που επιτρέπουν την σχεδόν πλήρη δικτύωση της ανθρωπότητας, ενώ ταυτόχρονα καθορίζει τις επιδιώξεις των προσώπων και των ομάδων μέσα από διδασκαλίες που προέρχονται από έναν απίθανα μικρό αριθμό πολιτιστικών και εμπορικών κέντρων. Καθώς όμως γνωρίζουμε πως η ανάπτυξη της ποικιλότητας αποτελεί τον φυσικό όρο που εξασφαλίζει την επιβίωση και την εξέλιξη, μπορούμε να υποψιαστούμε ότι, περιορίζοντάς την, ενδεχομένως να βάζουμε σε μεγάλο κίνδυνο τους εαυτούς μας.
Χρόνος
Διδασκόμαστε, από την εποχή ακόμα της Ιλιάδας, πως ο κόσμος μας είναι ένας κόσμος αμείλικτης βίας προορισμένος να γεννά λαμπερά μεγαλεία και ολοκληρωτικές καταστροφές. Αυτή δε η υποτιθέμενα αδιαμφισβήτητη φυσιολογικότητα του κόσμου μας, εδραιώνεται και καθοθηγείται από ανθρώπους που στέκονται ψηλότερα από όλους εμάς τους υπόλοιπους, από ανθρώπους που έχουν ειδικά χαρίσματα, όπως ακόμα και να επικοινωνούν με υπερφυσικές δυνάμεις, και για τους οποίους ο προορισμός της ζωής τους είναι να διοικούν και να εξουσιάζουν.
Αποφεύγουμε όμως να διδασκόμαστε πως η συγκεκριμένη φυσιολογικότητα, όπως διδάσκεται από την εποχή της Ιλιάδας μέχρι σήμερα, έχει διαρκέσει μέσα στο σύνολο του χρόνου της ανθρωπότητας όσο ένα ανοιγοκλείσιμο των ματιών. Σε ολόκληρο τον υπόλοιπο χρόνο της ανθρωπότητας, μοιάζει οι άνθρωποι να εξελισσόντουσαν επιδιώκοντας την ανάπτυξη του λόγου, της ενσυναίσθησης και της συνεργασίας, κατά τρόπο ώστε να μειώνουν τον ανταγωνισμό και τις καταστροφές που αυτός επιφέρει.
Γνώση
Αυτό το ελάχιστο ανοιγοκλείσιμο των ματιών έχει υπάρξει αρκετό ώστε, σήμερα,
να μας φαίνεται αυτονόητη η γελοιοποίηση του Θερσίτη από τον Οδυσσέα όταν, στην Ιλιάδα, με την φωνή της λογικής προτρέπει τους συμπολεμιστές του στην ειρηνική ζωή και στην ανυπακοή,
να θεωρούμε φυσιολογική κοινωνική εξέλιξη την αντιστροφή της τοτεμικής παράδοσης στην Οδύσσεια όπου οι πολλοί δολοφονούνται και υποτάσσονται στον άνακτα,
να δικαιώνουμε την υποταγή των γυναικών στους άντρες όπως αιτιολογεί η ακύρωση των Ερινυών στην Ορέστεια, και,
να ανεχόμαστε τον έλεγχο της γνώσης και της κοινωνικής καινοτομίας από την εκάστοτε εξουσία όπως μας προϊδεάζει ο μύθος του Προμηθέα.
Μοίρα
Επιλέγουμε να αντιλαμβανόμαστε ως φυσιολογικό το σύνθετο πλέγμα ανταγωνισμού που ξεχωρίζει τους ανθρώπους από την μία σε περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένους και από την άλλη σε αποτυχημένους. Για κάθε έναν, έτσι, που μοιράζεται έστω λίγα ψίχουλα από την πίτα της "επιτυχίας" φαίνεται φυσιολογική η φτώχεια, η εξαθλίωση, οι πόλεμοι που μετατρέπουν σε ερείπια ολόκληρες πόλεις και τους ανθρώπους σε πρόσφυγες, εφόσον πάντα η φτώχεια, η εξαθλίωση και η προσφυγιά αφορούν κάποιους άλλους. Το πιο αξιοθαύμαστο από όλα είναι το γεγονός πως οι ίδιοι οι φτωχοί, οι εξαθλιωμένοι και οι πρόσφυγες μοιάζει να αντιλαμβάνονται την κατάστασή τους ως ένα παιχνίδι της μοίρας και όχι ως το αποτέλεσμα μιας αλληλουχίας επιλογών δικών τους και άλλων ανθρώπων.
Φύση
Είναι ανώφελο να αναλωνόμαστε συζητώντας για τις δυνατότητες της ανθρώπινης διάνοιας ή τα όρια της "ανθρώπινης φύσης". Σίγουρα, και η ροπή προς την βία ή την κυριαρχικότητα είναι μέρος αυτής της φύσης, όμοια όπως πολλές άλλες ολότελα αντιφατικές μεταξύ τους ροπές. Το περιεχόμενο της ανθρωπινότητας ωστόσο, ορίζεται από το πλαίσιο όπου η νοήμονα επιλογή αξιολογεί και απορρίπτει τις επιβλαβείς ροπές προς χάρη των επωφελών, τόσο στο προσωπικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο, προσδίδοντας ταυτόχρονα στο προσωπικό και στο κοινωνικό μία συγκλίνουσα πορεία.
Πόλεμος
Στα κείμενα που ακολουθούν γίνεται μία προσπάθεια αναπαράστασης του κόσμου μας πέρα από τις διαδεδομένες αναγνώσεις του, μαζί με μία προσπάθεια αναζήτησης των στοιχείων που τον διαμόρφωσαν και τον διαμορφώνουν.
Σε αυτά τα κείμενα, η στιγμή κατά την οποία τα όπλα μετατρέπονται σε μέσα παραγωγής, παρουσιάζεται ως ο σταθμός στην ανθρώπινη Ιστορία από τον οποίο έκτοτε η ανθρωπότητα οργανώνεται σε σχέσεις καταναγκασμού και υποταγής, οι οποίες φανερά ή κρυφά ενέχουν τον πόλεμο.
Α. Από τις εξισωτικές στις ταξικές κοινωνίες
Β. Από την ανωτερότητα στον καταναγκασμό
Γ. Κοινωνίες σε πόλεμο
Δ. Η ιδιωτική αυτάρκεια ενάντια στον κοινωνικό δεσμό
