20161010

Ένα νέο είδος ανθρώπου [η απώλεια της ευφυίας]

A new kind of human [the loss of intelligence]


Θυμάμαι, μικρό παιδάκι, τις νύχτες που ξαπλώναμε στις πεζούλες και κοιτούσαμε τα αμέτρητα αστέρια και το βαθύ μαύρο του αμόλυντου ουρανού. Μικροί, μεγάλοι και έφηβοι αραδιάζαμε, τότε, γνώσεις, φήμες, και σκέψεις που αφήνει ελεύθερες να ξεδιπλώνονται το κενό του σκότους.

Μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση και την θυμάμαι αυτήν την κουβέντα: πώς θα είναι τάχα οι άνθρωποι μετά από χιλιάδες χρόνια; 
Η επικρατέστερη άποψη ήταν πως το κεφάλι θα μεγαλώνει ολοένα, για να χωρά τον εγκέφαλο που επινοεί όλα αυτά τα εντυπωσιακά που σκέφτονται και κατασκευάζουν οι άνθρωποι. Τα χέρια πάλι και τα πόδια δεν θα είναι τόσο δυνατά, μια και τις δουλειές στο μέλλον θα τις κάνουν οι μηχανές.

Να όμως, σαρανταπέντε χρόνια μετά από εκείνη την αστρόφωτη βραδυά, μαθαίνουμε πως ο εγκέφαλος των ανθρώπων έχει σμικρυνθεί μέσα στα τελευταία 10.000 χρόνια.
Ο πολυπράγμων άνθρωπος που γνώριζε μεγάλες εκτάσεις γης σαν την παλάμη του, γνώριζε κάθε φυτό και κάθε ζώο, τα νερά και τα βράχια, γνώριζε παγίδες και τεχνάσματα, γιατρικά και θεραπείες, γνώριζε πού θα βρει μέλι και πώς να φτιάξει τυρί, μα πιο πολύ γνώριζε να διαπραγματεύεται την θέση του μέσα στον κοινωνικό του περίγυρο κάθε στιγμή, κι ακόμα να στολίζεται, να χορεύει, να τραγουδά, να χαίρεται και να επικοινωνεί με τον κόσμο της φαντασίας του, αυτός λοιπόν ο άνθρωπος έχει εκλείψει προ πολλού.
Σήμερα, κάθε ένας από εμάς εκπαιδεύεται σε συγκεκριμένους τομείς γνώσης και κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του εκτελεί εντολές. Ακόμα και στην περίπτωση που κάποιος δεν κάνει κάποια τυποποιημένη χειρωνακτική εργασία, οι εξιδεικευμένες γνώσεις που αποκτά, στο μεγαλύτερο μέρος τους βρίσκονται αποθηκευμένες σε τυπωμένα χαρτιά και ψηφιακούς δίσκους. Ο δρόμος της επιστροφής για το σπίτι είναι πάντα ο ίδιος και οι οδικές επιγραφές, ακόμα και αν κανείς αφαιρεθεί, προσφέρουν την απαραίτητη υπενθύμιση. Το χειρότερο από όλα, δεν χρειάζεται να διαπραγματευόμαστε τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους καθώς ήμαστε απολαυστικά βυθισμένοι στην υποτιθέμενη αυτάρκεια που μας προσφέρει ο μικρός ή μεγάλος μισθός, και επαναπαυμένοι στην κανονικότητα των νόμων του κράτους.

Όσο και αν ακούγεται παράδοξο, το ανθρώπινο είδος, αυτό που αυτάρεσκα ονομάσαμε Σάπιενς, θα εκλείψει, ίσως έχει ήδη εκλείψει, όχι από κάποια καταστροφή, αλλά από την απώλεια της ανθρώπινης υπόστασης, αυτής που καθιστούσε τον κάθε άνθρωπο πολυπράγμονα, υπεύθυνο για την επιβίωση την δική του και της ομάδας του, αρμόδιο να κρίνει και να αισθάνεται για το κάθε τί όμοια με κάθε άλλον. Ο άνθρωπος που εκτελεί εντολές και σκύβει αυτόβουλα το κεφάλι σε καταναγκασμούς, ο άνθρωπος που ζει σαν ένα ελάχιστο εξάρτημα μιας τεράστιας μηχανής με τον φόβο ότι κάποια στιγμή κάποιοι θα αποφασίσουν να τον πετάξουν σαν άχρηστο ή δαπανηρό, είναι σίγουρα ένα νέο είδος ανθρώπου.