[Με αφορμή την επίκαιρη συνθηματολογία της Αριστεράς, Απρίλιος 2014]
Η προοδευτικότητα, αν συμφωνήσουμε πως είναι η δύναμη που αποσκοπεί σε έναν ειρηνικό κόσμο όπου οι άνθρωποι θα ζουν με αξιοπρέπεια, για να διατηρεί την υπόστασή της είναι υποχρεωμένη να λειτουργεί μέσα σε ένα πεδίο όπου κάθε σκοπός θα είναι ταυτόχρονα και μέσον, αλλά και κάθε μέσον θα είναι ταυτόχρονα ένας από τους σκοπούς της. Αυτή η θέση έχει εφαρμογή τόσο στο θεωρητικό όσο και στο πρακτικό πεδίο.
Η προοδευτικότητα, αν συμφωνήσουμε πως είναι η δύναμη που αποσκοπεί σε έναν ειρηνικό κόσμο όπου οι άνθρωποι θα ζουν με αξιοπρέπεια, για να διατηρεί την υπόστασή της είναι υποχρεωμένη να λειτουργεί μέσα σε ένα πεδίο όπου κάθε σκοπός θα είναι ταυτόχρονα και μέσον, αλλά και κάθε μέσον θα είναι ταυτόχρονα ένας από τους σκοπούς της. Αυτή η θέση έχει εφαρμογή τόσο στο θεωρητικό όσο και στο πρακτικό πεδίο.
Προϋπόθεση για τον αυτοπροσδιορισμό της προοδευτικότητας είναι η διατύπωση του αξιακού συστήματος από το οποίο απορρέουν οι σκοποί και τα μέσα που χρησιμοποιεί. Τα θεμέλια της προοδευτικότητας βρίσκονται στο επίπεδο της ηθικής και αυτό αποτελεί το σημαντικότερο, αν όχι το μόνο, πλεονέκτημά της απέναντι στις άλλες κοινωνικές δυνάμεις. Όταν η προοδευτικότητα απομακρύνεται από αυτό το θεμέλιο χάνει τόσο το πλεονέκτημά της, όσο και την ίδια της την υπόσταση ως προοδευτικότητα.
Με αυτό το κριτήριο, η προοδευτικότητα είναι υποχρεωμένη να έχει επιλέξει και να έχει διατυπώσει κατά την μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια τις γενικές αρχές της, πρώτα από όλα στο ηθικό επίπεδο, προτού προχωρήσει στην διατύπωση των βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακρυπρόθεσμων επιδιώξεών της σε οποιοδήποτε άλλο επίπεδο της κοινωνίας.
Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά ενός ειρηνικού κόσμου όπου οι άνθρωποι θα ζουν με αξιοπρέπεια και ποιά είναι τα εργαλεία για να επιτευχθεί;
Καθώς ποτέ δεν πρόκειται να υπάρξει μια στατική κοινωνία χωρίς αντιφάσεις, αυτό που μπορεί ιδανικά να εξασφαλίζει την αξιοπρέπεια των μελών μιας κοινωνίας και την ειρηνική συνύπαρξή τους είναι η χειραφέτηση του κάθε ενός από τα μέλη της προκειμένου να μπορεί να διαπραγματεύεται ισότιμα τόσο τις δικές του επιδιώξεις, όσο και των άλλων, ταυτόχρονα με την θέσπιση κανόνων που θα εξασφαλίζουν ότι κάθε διαπραγμάτευση γίνεται με όρους ισοτιμίας.
Η χειραφέτηση*, η διαπραγμάτευση και η ισοτιμία αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο πάνω στο οποίο εδράζεται ο ιδανικός, ειρηνικός κόσμος όπου οι άνθρωποι θα ζουν με αξιοπρέπεια.
Καθώς η χειραφέτηση αποτελεί για τον κάθε άνθρωπο την κρίσιμη στιγμή κατά την οποία ανακτά την αυτοεκτίμησή του και απελευθερώνεται από τις αντιλήψεις που τον καθιστούν πειθήνια υπόδουλο, αποτελεί τον μεγαλύτερο εχθρό για όσους θέλουν τους εργαζόμενους, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο υποδουλωμένους, ενώ είναι ταυτόχρονα ο σπουδαιότερος από τους σκοπούς και τα μέσα που διαθέτει η προοδευτικότητα.
Ακόμα, για την προοδευτικότητα η χρήση του ορθού λόγου και της διαλεκτικής, τόσο ως εργαλείο για την ερμηνεία του κόσμου και των κοινωνιών, όσο και ως εργαλείο για την επιλογή των πράξεων που κάθε φορά δρομολογούνται αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους σκοπούς αλλά και μέσα ταυτόχρονα.
Η προοδευτικότητα επιδιώκοντας έναν ειρηνικό κόσμο όπου οι άνθρωποι θα ζούν με αξιοπρέπεια, με εργαλείο τον ορθό λόγο και την διαλεκτική, εργάζεται για την ανάπτυξη της χειραφέτησης όλων των ανθρώπων και την διαμόρφωση ενός κόσμου όπου όλοι οι άνθρωποι θα μπορούν να διαπραγματεύονται μεταξύ τους ισότιμα.
Για την αξιολόγηση
Κάθε μέλος της κοινωνίας παράγει κάποιο έργο και, ανάλογα με το επίπεδο κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και το αξιακό σύστημα ανταμοιβής μιας κοινωνίας, ανταμοίβεται για αυτό. Για παράδειγμα, στις κοινωνίες όπου η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο είναι αποδεκτή, η εργασία ενός χρηματιστή ή διευθυντικού στελέχους μπορεί να αμοίβεται με δεκαπλάσια ποσά από αυτά που αμοίβεται ένας εργάτης ή υπάλληλος. Αντίστοιχα, τα κριτήρια για την κάθε αμοιβή, αλλά και οι τρόποι αξιολόγησης της κάθε εργασίας γίνονται από αυτούς που ανήκουν στην πρώτη κατηγορία, οι οποίοι έχουν τα μέσα, και προσπαθούν διαρκώς να τα διευρύνουν, ώστε τα κριτήρια και οι αξιολογήσεις να λειτουργούν προς δικό τους όφελος.
Από την άλλη, όσοι ανήκουν στην δεύτερη κατηγορία, των εργατών και υπαλλήλων, έχουν κάθε λόγο να επιδιώκουν να αξιολογήσουν τους πρώτους και να επιβάλουν τα δικά τους κριτήρια στο σύστημα ανταμοιβής και απόδοσης προνομίων. Αυτό θα συνέβαινε ακόμα και στην υποθετική περίπτωση όπου κανείς δεν θα κατείχε τα μέσα παραγωγής, αλλά κάποιοι θα αναλάμβαναν την διαχείρισή τους συγκεντρώνοντας την τεχνογνωσία και την ικανότητα να συγκεντρώνουν εξουσίες και προνόμια. Σε μια τέτοια περίπτωση το αίτημα για αξιολόγηση αποτελεί ένα σημαντικό σκέλος στην διαδικασία της χειραφέτησης των ανθρώπων προκειμένου οι υπάλληλοι και εργάτες να είναι σε θέση να αποτρέπουν την ανάπτυξη εξουσιών και ανισοτήτων.
Αλλά και σε μία ιδανική κοινωνία, όπου όλοι συμβιώνουν ισότιμα μεταξύ τους ως χειραφετημένοι πολίτες, η αξιολόγηση και ο κοινωνικός έλεγχος είναι το μόνο μέσον που μπορεί να διατηρεί μια τέτοια ισοτιμία επιβεβαιώνοντας ότι ο καθένας κάνει αυτά που έχει αναλάβει ή του έχουν αποδοθεί, χωρίς να λειτουργεί με ιδιοτέλεια συγκεντρώνοντας προνόμια πέρα από τα συμφωνημένα και σε βάρος των υπολοίπων.
Το σύνθημα "Όχι στην αξιολόγηση" δεν μπορεί να σχετίζεται με την προοδευτικότητα γιατί η αξιολόγηση και ο κοινωνικός έλεγχος αποτελούν προτάγματα για κάθε κοινωνική δύναμη που ενδιαφέρεται για την διεύρυνση της χειραφέτησης των ανθρώπων και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Συνθήματα όπως "Να αξιολογήσουμε τα αφεντικά" ή "Αξιολόγηση παντού και από όλους" χωρίς αμφιβολία φέρουν ένα σαφές προοδευτικό μήνυμα, αλλά δεν είναι αυτά που χρησιμοποιούνται.
Με το σύνθημα "Όχι στην αξιολόγηση" διδάσκονται οι εργαζόμενοι πως η αξιολόγηση αποτελεί ένα ταμπού και απέχει από το βρίσκεται εντός των ορίων της κοινωνικής διαπραγμάτευσης, καθώς και πως η μη ύπαρξη αξιολόγησης αποτελεί επιτυχία των εργαζόμενων και της Αριστεράς.
Αυτή η επιδίωξη της Αριστεράς δημιουργεί σοβαρή σύγχυση στην κοινωνία η οποία, καθώς διαισθάνεται την σημασία του κοινωνικού ελέγχου και της αξιολόγησης, την ακούει να προέρχεται από αυτούς που την καταδυναστεύουν και όχι από αυτούς που δηλώνουν ότι εργάζονται για την απελευθέρωσή της.
Κι όμως, η προοδευτικότητα έχει ήδη καθυστερήσει πολύ στο να διεκδικήσει και να επιβάλλει δικούς της κανόνες αξιολόγησης και κοινωνικού ελέγχου με γνώμονα τις δικές της επιδιώξεις.
- Η αξιολόγηση των αφεντικών, των διευθυντών, ακόμα και των ιδιοκτητών μέσων παραγωγής, η συζήτηση για τα εισοδήματα και τους μισθούς τους, για την προσφορά τους στην κοινωνία, για την ίδια την αναγκαιότητά τους.
- Η διαμόρφωση κριτηρίων και μηχανισμών κοινωνικού και οικονομικού ελέγχου όσων έχουν την δυνατότητα να συσσωρεύουν πλούτο και εξουσία.
- Η διασπορά στην κοινωνία των εργαλείων και της τεχνογνωσίας για την άσκηση κοινωνικού ελέγχου.
- Η απόρριψη του Κράτους ως επόπτη και κριτή που εξασφαλίζει την εξουσία του μοιράζοντας προνόμια όποτε και σε όποιους εξυπηρετείται.
- Η δημιουργία δομών συνεργασίας και αλληλοαξιολόγησης μεταξύ ομάδων εργαζόμενων που αυτή την στιγμή βρίσκονται μεταξύ τους σε αντιπαλότητα και καχυποψία.
Τέτοιες συζητήσεις και τέτοιες ενέργειες είναι το μέσον και ο σκοπός μαζί για την χειραφέτηση των ανθρώπων. Η ανάπτυξη της ικανότητας του καθενός μας να αξιολογεί και να αξιολογείται για την συμμετοχή του στο δημόσιο και οικονομικό χώρο και η διαμόρφωση αντίστοιχων θεσμών αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της διαδικασίας μέσα από την οποία μακροπρόθεσμα θα είμαστε ικανοί να κατακτήσουμε την χειραφέτηση και την κοινωνική ισοτιμία.
*χειραφέτηση: http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CF%87%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AD%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B7&dq=
Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά ενός ειρηνικού κόσμου όπου οι άνθρωποι θα ζουν με αξιοπρέπεια και ποιά είναι τα εργαλεία για να επιτευχθεί;
Καθώς ποτέ δεν πρόκειται να υπάρξει μια στατική κοινωνία χωρίς αντιφάσεις, αυτό που μπορεί ιδανικά να εξασφαλίζει την αξιοπρέπεια των μελών μιας κοινωνίας και την ειρηνική συνύπαρξή τους είναι η χειραφέτηση του κάθε ενός από τα μέλη της προκειμένου να μπορεί να διαπραγματεύεται ισότιμα τόσο τις δικές του επιδιώξεις, όσο και των άλλων, ταυτόχρονα με την θέσπιση κανόνων που θα εξασφαλίζουν ότι κάθε διαπραγμάτευση γίνεται με όρους ισοτιμίας.
Η χειραφέτηση*, η διαπραγμάτευση και η ισοτιμία αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο πάνω στο οποίο εδράζεται ο ιδανικός, ειρηνικός κόσμος όπου οι άνθρωποι θα ζουν με αξιοπρέπεια.
Καθώς η χειραφέτηση αποτελεί για τον κάθε άνθρωπο την κρίσιμη στιγμή κατά την οποία ανακτά την αυτοεκτίμησή του και απελευθερώνεται από τις αντιλήψεις που τον καθιστούν πειθήνια υπόδουλο, αποτελεί τον μεγαλύτερο εχθρό για όσους θέλουν τους εργαζόμενους, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο υποδουλωμένους, ενώ είναι ταυτόχρονα ο σπουδαιότερος από τους σκοπούς και τα μέσα που διαθέτει η προοδευτικότητα.
Ακόμα, για την προοδευτικότητα η χρήση του ορθού λόγου και της διαλεκτικής, τόσο ως εργαλείο για την ερμηνεία του κόσμου και των κοινωνιών, όσο και ως εργαλείο για την επιλογή των πράξεων που κάθε φορά δρομολογούνται αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους σκοπούς αλλά και μέσα ταυτόχρονα.
Η προοδευτικότητα επιδιώκοντας έναν ειρηνικό κόσμο όπου οι άνθρωποι θα ζούν με αξιοπρέπεια, με εργαλείο τον ορθό λόγο και την διαλεκτική, εργάζεται για την ανάπτυξη της χειραφέτησης όλων των ανθρώπων και την διαμόρφωση ενός κόσμου όπου όλοι οι άνθρωποι θα μπορούν να διαπραγματεύονται μεταξύ τους ισότιμα.
Για την αξιολόγηση
Κάθε μέλος της κοινωνίας παράγει κάποιο έργο και, ανάλογα με το επίπεδο κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και το αξιακό σύστημα ανταμοιβής μιας κοινωνίας, ανταμοίβεται για αυτό. Για παράδειγμα, στις κοινωνίες όπου η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο είναι αποδεκτή, η εργασία ενός χρηματιστή ή διευθυντικού στελέχους μπορεί να αμοίβεται με δεκαπλάσια ποσά από αυτά που αμοίβεται ένας εργάτης ή υπάλληλος. Αντίστοιχα, τα κριτήρια για την κάθε αμοιβή, αλλά και οι τρόποι αξιολόγησης της κάθε εργασίας γίνονται από αυτούς που ανήκουν στην πρώτη κατηγορία, οι οποίοι έχουν τα μέσα, και προσπαθούν διαρκώς να τα διευρύνουν, ώστε τα κριτήρια και οι αξιολογήσεις να λειτουργούν προς δικό τους όφελος.
Από την άλλη, όσοι ανήκουν στην δεύτερη κατηγορία, των εργατών και υπαλλήλων, έχουν κάθε λόγο να επιδιώκουν να αξιολογήσουν τους πρώτους και να επιβάλουν τα δικά τους κριτήρια στο σύστημα ανταμοιβής και απόδοσης προνομίων. Αυτό θα συνέβαινε ακόμα και στην υποθετική περίπτωση όπου κανείς δεν θα κατείχε τα μέσα παραγωγής, αλλά κάποιοι θα αναλάμβαναν την διαχείρισή τους συγκεντρώνοντας την τεχνογνωσία και την ικανότητα να συγκεντρώνουν εξουσίες και προνόμια. Σε μια τέτοια περίπτωση το αίτημα για αξιολόγηση αποτελεί ένα σημαντικό σκέλος στην διαδικασία της χειραφέτησης των ανθρώπων προκειμένου οι υπάλληλοι και εργάτες να είναι σε θέση να αποτρέπουν την ανάπτυξη εξουσιών και ανισοτήτων.
Αλλά και σε μία ιδανική κοινωνία, όπου όλοι συμβιώνουν ισότιμα μεταξύ τους ως χειραφετημένοι πολίτες, η αξιολόγηση και ο κοινωνικός έλεγχος είναι το μόνο μέσον που μπορεί να διατηρεί μια τέτοια ισοτιμία επιβεβαιώνοντας ότι ο καθένας κάνει αυτά που έχει αναλάβει ή του έχουν αποδοθεί, χωρίς να λειτουργεί με ιδιοτέλεια συγκεντρώνοντας προνόμια πέρα από τα συμφωνημένα και σε βάρος των υπολοίπων.
Το σύνθημα "Όχι στην αξιολόγηση" δεν μπορεί να σχετίζεται με την προοδευτικότητα γιατί η αξιολόγηση και ο κοινωνικός έλεγχος αποτελούν προτάγματα για κάθε κοινωνική δύναμη που ενδιαφέρεται για την διεύρυνση της χειραφέτησης των ανθρώπων και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Συνθήματα όπως "Να αξιολογήσουμε τα αφεντικά" ή "Αξιολόγηση παντού και από όλους" χωρίς αμφιβολία φέρουν ένα σαφές προοδευτικό μήνυμα, αλλά δεν είναι αυτά που χρησιμοποιούνται.
Με το σύνθημα "Όχι στην αξιολόγηση" διδάσκονται οι εργαζόμενοι πως η αξιολόγηση αποτελεί ένα ταμπού και απέχει από το βρίσκεται εντός των ορίων της κοινωνικής διαπραγμάτευσης, καθώς και πως η μη ύπαρξη αξιολόγησης αποτελεί επιτυχία των εργαζόμενων και της Αριστεράς.
Αυτή η επιδίωξη της Αριστεράς δημιουργεί σοβαρή σύγχυση στην κοινωνία η οποία, καθώς διαισθάνεται την σημασία του κοινωνικού ελέγχου και της αξιολόγησης, την ακούει να προέρχεται από αυτούς που την καταδυναστεύουν και όχι από αυτούς που δηλώνουν ότι εργάζονται για την απελευθέρωσή της.
Κι όμως, η προοδευτικότητα έχει ήδη καθυστερήσει πολύ στο να διεκδικήσει και να επιβάλλει δικούς της κανόνες αξιολόγησης και κοινωνικού ελέγχου με γνώμονα τις δικές της επιδιώξεις.
- Η αξιολόγηση των αφεντικών, των διευθυντών, ακόμα και των ιδιοκτητών μέσων παραγωγής, η συζήτηση για τα εισοδήματα και τους μισθούς τους, για την προσφορά τους στην κοινωνία, για την ίδια την αναγκαιότητά τους.
- Η διαμόρφωση κριτηρίων και μηχανισμών κοινωνικού και οικονομικού ελέγχου όσων έχουν την δυνατότητα να συσσωρεύουν πλούτο και εξουσία.
- Η διασπορά στην κοινωνία των εργαλείων και της τεχνογνωσίας για την άσκηση κοινωνικού ελέγχου.
- Η απόρριψη του Κράτους ως επόπτη και κριτή που εξασφαλίζει την εξουσία του μοιράζοντας προνόμια όποτε και σε όποιους εξυπηρετείται.
- Η δημιουργία δομών συνεργασίας και αλληλοαξιολόγησης μεταξύ ομάδων εργαζόμενων που αυτή την στιγμή βρίσκονται μεταξύ τους σε αντιπαλότητα και καχυποψία.
Τέτοιες συζητήσεις και τέτοιες ενέργειες είναι το μέσον και ο σκοπός μαζί για την χειραφέτηση των ανθρώπων. Η ανάπτυξη της ικανότητας του καθενός μας να αξιολογεί και να αξιολογείται για την συμμετοχή του στο δημόσιο και οικονομικό χώρο και η διαμόρφωση αντίστοιχων θεσμών αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της διαδικασίας μέσα από την οποία μακροπρόθεσμα θα είμαστε ικανοί να κατακτήσουμε την χειραφέτηση και την κοινωνική ισοτιμία.
*χειραφέτηση: http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CF%87%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AD%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B7&dq=
