Συνηθίζεται η αριστερά να υπερασπίζεται το δικαίωμα των εργαζόμενων σε δημόσιες και κοινωνικές υπηρεσίες να αυτοδιαχειρίζονται τον εργασιακό τους χώρο καθώς και να επικροτεί την εξασφάλιση επιμέρους εργασιακών προνομίων.
Προτού όμως σταθούμε στο ποιό είναι το περιεχόμενο της αυτοδιαχείρισης ενός δημόσιου χώρου είναι καλό να προσδιορίσουμε το περιεχόμενο του ίδιου του δημόσιου χώρου καθώς και της εργασίας σε αυτόν.
Οποιοσδήποτε δημόσιος χώρος, στην αφετηρία του, εξασφαλίζεται ή δημιουργείται προκειμένου να εξυπηρετεί, κατά κύριο λόγο, ανάγκες των κοινωνικά αδύναμων κατά τρόπο που να διασφαλίζει την ισονομία και την κοινωνική ειρήνη.
Ο δημόσιος χώρος αποτελεί κοινό κτήμα όλης της κοινωνίας. Είναι ο χώρος που με κοινή συμφωνία παραχωρείται σε όλα τα μέλη της κοινωνίας, ώστε να τον απολαμβάνουν ισότιμα. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως είναι ο χώρος που εξασφαλίζει πως και οι πιο αδύναμοι μπορούν να απολαμβάνουν αγαθά που αλλιώς θα απολάμβαναν μόνο κάποιοι προνομιούχοι.
Η κατοχύρωση, δημιουργία, διεύρυνση και εξέλιξη του δημόσιου χώρου αποτελούν μαζί το κύριο εργαλείο για την διατήρηση της ισονομίας και της κοινωνικής ειρήνης. Η δημοκρατία, από την άλλη, αποτελεί την κύρια προϋπόθεση ώστε αυτό το εργαλείο να αξιοποιείται αλλά και να εξελίσσεται το ίδιο. Αυτή η γνώση, του τί μπορεί και τί δεν μπορεί να κατέχει ή να απολαμβάνει ο καθένας, στην πιο απλή διατύπωσή της, "αυτό που δεν μπορούν να το έχουν όλοι δεν θα το έχει κανείς", αποτελεί τον θεμελιώδη κανόνα και την αφετηρία του ανθρώπινου πολιτισμού.
Άλλοτε, ο δημόσιος χώρος προϋπάρχει, οπότε η κοινωνία μπορεί να επιλέξει την διαφύλαξη του δημόσιου χαρακτήρα του προστατεύοντάς τον από τις ιδιωτικές επιβουλές.
Τέτοια παραδείγματα δημόσιου χώρου είναι, οι παραλίες, τα βουνά, τα δάση, τα ποτάμια, ο ορυκτός πλούτος, ο άνεμος, τα ραδιοκύματα κτλ., μαζί όμως και η ανθρώπινη διάνοια και τα επιτεύγματά της ανά τους αιώνες.
Άλλοτε, ο δημόσιος χώρος δημιουργείται, λειτουργεί, καθώς και μπορεί να εξελίσσεται απεριόριστα αν αυτό επιλέγει η κοινωνία, μαζί με τα επιτεύγματα των ανθρώπων στο πεδίο της γνώσης, της ηθικής, των επιστημών και των τεχνολογιών.
Τέτοια παραδείγματα, τόσο άυλου όσο και υλικού, δημόσιου χώρου είναι η κοινωνική οργάνωση, η δικαιοσύνη, η παιδεία, η ασφάλεια, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, οι συγκοινωνίες, η ενέργεια, η ύδρευση, δηλαδή η αναπτυσσόμενη ανθρώπινη διάνοια και τα επιτεύγματά της στο σύνολό τους.
Ποιό είναι το περιεχόμενο της εργασίας στον δημόσιο χώρο;
Όπως προσδιορίσαμε τον δημόσιο χώρο, ανάλογα μπορούμε να προσδιορίσουμε και την εργασία σε αυτόν. Έτσι θα μπορούσαμε να την χωρίσουμε σε τρία μέρη:
Στην εργασία που διασφαλίζει τον δημόσιο χώρο από όσους τον επιβουλεύονται (π.χ. δάση, γενετικοί κώδικες).
Στην εργασία που διαχειρίζεται τον δημόσιο χώρο ώστε να προσφέρει αυτό που η κοινωνία κρίνει ως καλύτερο (π.χ. ηλεκτρική ενέργεια).
Στην εργασία που διευρύνει το περιεχόμενο και την αξία που έχει ο δημόσιος χώρος για το σύνολο της κοινωνίας (π.χ. παιδεία, έρευνα).
Από όποια πλευρά και να το κοιτάξουμε, θα αποτελούσε μια παράξενη επιλογή να συμπεριλαμβάνουμε στο περιεχόμενο της εργασίας στον δημόσιο χώρο ειδικά και επιμέρους προνόμια για συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζόμενων σε αυτόν.
Τί είναι όμως αυτό που μας κάνει να δυσανασχετούμε απέναντι σε μια τέτοια επιλογή; Μα ακριβώς επειδή πρώτα και κύρια αντιβαίνει την αφετηρία της ύπαρξης του ίδιου του δημόσιου χώρου που είναι η εξασφάλιση της ισοτιμίας. Είναι δε, ολότελα παράδοξο να αναθέτουμε σε κάποιον να διασφαλίζει, να διαχειρίζεται και να διευρύνει τον δημόσιο χώρο, γνωρίζοντας πως ο ίδιος αποζητά για τον εαυτό του ειδικά και επιμέρους προνόμια.
Πέρα από αυτά όμως είναι σημαντικό να αναλογιστούμε πως, η εργασία στον δημόσιο χώρο αποτελεί και η ίδια δημόσιο χώρο. Θα περίμενε κανείς μία κοινωνία να επιλέγει για το συμφέρον της ώστε, μέρος του αντικείμενου εργασίας των εργαζόμετων στον δημόσιο χώρο να είναι και η διασφάλιση, διαχείριση και διεύρυνση της ίδιας της εργασίας τους ως συλλογικού κτήματος ολόκληρης της κοινωνίας. Μέσα από μια τέτοια επιλογή, η έννοια της αυτοδιαχείρισης δεν μπορεί να αναφέρεται αποκλειστικά στους επιμέρους εργαζόμενους, αλλά στο σύνολο της κοινωνίας.
Η προοδευτικότητα έχει την ευθύνη να επιδιώξει την διαμόρφωση πρακτικών που θα μετατρέψουν την εργασία στον δημόσιο χώρο, από έναν μηχανισμό φθοράς και ακύρωσης του συνόλου του δημόσιου χώρου, σε ένα δυναμικό εργαλείο διεύρυνσης της δημοκρατίας και της ισοτιμίας.
Προτού όμως σταθούμε στο ποιό είναι το περιεχόμενο της αυτοδιαχείρισης ενός δημόσιου χώρου είναι καλό να προσδιορίσουμε το περιεχόμενο του ίδιου του δημόσιου χώρου καθώς και της εργασίας σε αυτόν.
Οποιοσδήποτε δημόσιος χώρος, στην αφετηρία του, εξασφαλίζεται ή δημιουργείται προκειμένου να εξυπηρετεί, κατά κύριο λόγο, ανάγκες των κοινωνικά αδύναμων κατά τρόπο που να διασφαλίζει την ισονομία και την κοινωνική ειρήνη.
Ο δημόσιος χώρος αποτελεί κοινό κτήμα όλης της κοινωνίας. Είναι ο χώρος που με κοινή συμφωνία παραχωρείται σε όλα τα μέλη της κοινωνίας, ώστε να τον απολαμβάνουν ισότιμα. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως είναι ο χώρος που εξασφαλίζει πως και οι πιο αδύναμοι μπορούν να απολαμβάνουν αγαθά που αλλιώς θα απολάμβαναν μόνο κάποιοι προνομιούχοι.
Η κατοχύρωση, δημιουργία, διεύρυνση και εξέλιξη του δημόσιου χώρου αποτελούν μαζί το κύριο εργαλείο για την διατήρηση της ισονομίας και της κοινωνικής ειρήνης. Η δημοκρατία, από την άλλη, αποτελεί την κύρια προϋπόθεση ώστε αυτό το εργαλείο να αξιοποιείται αλλά και να εξελίσσεται το ίδιο. Αυτή η γνώση, του τί μπορεί και τί δεν μπορεί να κατέχει ή να απολαμβάνει ο καθένας, στην πιο απλή διατύπωσή της, "αυτό που δεν μπορούν να το έχουν όλοι δεν θα το έχει κανείς", αποτελεί τον θεμελιώδη κανόνα και την αφετηρία του ανθρώπινου πολιτισμού.
Άλλοτε, ο δημόσιος χώρος προϋπάρχει, οπότε η κοινωνία μπορεί να επιλέξει την διαφύλαξη του δημόσιου χαρακτήρα του προστατεύοντάς τον από τις ιδιωτικές επιβουλές.
Τέτοια παραδείγματα δημόσιου χώρου είναι, οι παραλίες, τα βουνά, τα δάση, τα ποτάμια, ο ορυκτός πλούτος, ο άνεμος, τα ραδιοκύματα κτλ., μαζί όμως και η ανθρώπινη διάνοια και τα επιτεύγματά της ανά τους αιώνες.
Άλλοτε, ο δημόσιος χώρος δημιουργείται, λειτουργεί, καθώς και μπορεί να εξελίσσεται απεριόριστα αν αυτό επιλέγει η κοινωνία, μαζί με τα επιτεύγματα των ανθρώπων στο πεδίο της γνώσης, της ηθικής, των επιστημών και των τεχνολογιών.
Τέτοια παραδείγματα, τόσο άυλου όσο και υλικού, δημόσιου χώρου είναι η κοινωνική οργάνωση, η δικαιοσύνη, η παιδεία, η ασφάλεια, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, οι συγκοινωνίες, η ενέργεια, η ύδρευση, δηλαδή η αναπτυσσόμενη ανθρώπινη διάνοια και τα επιτεύγματά της στο σύνολό τους.
Ποιό είναι το περιεχόμενο της εργασίας στον δημόσιο χώρο;
Όπως προσδιορίσαμε τον δημόσιο χώρο, ανάλογα μπορούμε να προσδιορίσουμε και την εργασία σε αυτόν. Έτσι θα μπορούσαμε να την χωρίσουμε σε τρία μέρη:
Στην εργασία που διασφαλίζει τον δημόσιο χώρο από όσους τον επιβουλεύονται (π.χ. δάση, γενετικοί κώδικες).
Στην εργασία που διαχειρίζεται τον δημόσιο χώρο ώστε να προσφέρει αυτό που η κοινωνία κρίνει ως καλύτερο (π.χ. ηλεκτρική ενέργεια).
Στην εργασία που διευρύνει το περιεχόμενο και την αξία που έχει ο δημόσιος χώρος για το σύνολο της κοινωνίας (π.χ. παιδεία, έρευνα).
Από όποια πλευρά και να το κοιτάξουμε, θα αποτελούσε μια παράξενη επιλογή να συμπεριλαμβάνουμε στο περιεχόμενο της εργασίας στον δημόσιο χώρο ειδικά και επιμέρους προνόμια για συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζόμενων σε αυτόν.
Τί είναι όμως αυτό που μας κάνει να δυσανασχετούμε απέναντι σε μια τέτοια επιλογή; Μα ακριβώς επειδή πρώτα και κύρια αντιβαίνει την αφετηρία της ύπαρξης του ίδιου του δημόσιου χώρου που είναι η εξασφάλιση της ισοτιμίας. Είναι δε, ολότελα παράδοξο να αναθέτουμε σε κάποιον να διασφαλίζει, να διαχειρίζεται και να διευρύνει τον δημόσιο χώρο, γνωρίζοντας πως ο ίδιος αποζητά για τον εαυτό του ειδικά και επιμέρους προνόμια.
Πέρα από αυτά όμως είναι σημαντικό να αναλογιστούμε πως, η εργασία στον δημόσιο χώρο αποτελεί και η ίδια δημόσιο χώρο. Θα περίμενε κανείς μία κοινωνία να επιλέγει για το συμφέρον της ώστε, μέρος του αντικείμενου εργασίας των εργαζόμετων στον δημόσιο χώρο να είναι και η διασφάλιση, διαχείριση και διεύρυνση της ίδιας της εργασίας τους ως συλλογικού κτήματος ολόκληρης της κοινωνίας. Μέσα από μια τέτοια επιλογή, η έννοια της αυτοδιαχείρισης δεν μπορεί να αναφέρεται αποκλειστικά στους επιμέρους εργαζόμενους, αλλά στο σύνολο της κοινωνίας.
Η προοδευτικότητα έχει την ευθύνη να επιδιώξει την διαμόρφωση πρακτικών που θα μετατρέψουν την εργασία στον δημόσιο χώρο, από έναν μηχανισμό φθοράς και ακύρωσης του συνόλου του δημόσιου χώρου, σε ένα δυναμικό εργαλείο διεύρυνσης της δημοκρατίας και της ισοτιμίας.
