Οι ευκαιρίες μέσα στην κρίση είναι πολλές για οποιονδήποτε τις αναζητά. Δίνονται οι ευκαιρίες να εγκαθιδρυθεί ο φόβος και η ανέχεια ώστε να ορθωθούν παντοδύναμες εξουσίες. Δίνονται οι ευκαιρίες όλα να ξαναγυρίσουν λίγο-πολύ στην προηγούμενη κατάστασή τους. Δίνονται οι ευκαιρίες οι άνθρωποι να αναλογιστούν τις παραδοξότητες πάνω στις οποίες έχουν στηρίξει την διαμόρφωση των κοινωνιών τους και να τις αλλάξουν.
Η οπισθοδρομικότητα, αυτοί που κατανοούν τους ανθρώπους και τις κοινωνίες τους σαν κυριαρχικά θηρία που μοιραία επιβάλλεται το ένα στο άλλο για να το ταπεινώσει και να το εκμεταλλευτεί, χρησιμοποιεί την κρίση για να μεγεθύνει τις κοινωνικές ανισότητες και να κάνει την ισχύ των κυρίαρχων αδιαμφισβήτητη.
Η προοδευτικότητα, αυτοί που θεωρούν τους ανθρώπους και τις κοινωνίες σαν συνεργατικά σκεπτόμενα όντα που μπορούν να κατανοούν και να επιλέγουν το μέλλον τους με γνώμονα το κοινό συμφέρον, χρησιμοποιεί την κρίση και την ακύρωση των μέχρι πρότινος βεβαιοτήτων για να αποδυναμώσει τους κυρίαρχους και να εισάγει αποτελεσματικούς κανόνες ισοτιμίας.
Τόσο η προοδευτικότητα, όσο και η οπισθοδρομικότητα θα μπορέσουν να προωθήσουν τους στόχους τους αναλόγως με το πόσο έχουν εργαστεί και συνεχίζουν να εργάζονται, διαμορφώνοντας κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις.
Η οπισθοδρομικότητα γνωρίζει καλά την δουλειά της. Έχει μελετήσει και μελετά συστηματικά τα δεδομένα που αφορούν την κοινωνική ιστορία και τις συμπεριφορές των ανθρώπων.
Η προοδευτικότητα, εξορισμού κινείται σε αχαρτογράφητες περιοχές και έτσι η δουλειά της είναι διπλή: Από την μία να απελευθερώνει από την προσκόλληση στην όποια ασφάλεια προσφέρει το υφιστάμενο σύστημα και, από την άλλη, να προτείνει λειτουργικά πρότυπα κοινωνικής οργάνωσης με γνώμονα την δικαιοσύνη και την ισοτιμία.
Η προοδευτικότητα δεν έχει εφόδια να προωθήσει τους στόχους της για δικαιοσύνη και ισοτιμία αν δεν καταδείξει την παραδοξότητα του υφιστάμενου συστήματος κοινωνικής οργάνωσης.
Γιατί ο πλούτος συγκεντρώνεται σε λίγα χέρια;
Πώς εξηγείται η σχέση του κατώτερου εισοδήματος με το ανώτερο;
Τί σημαίνει δημόσιος χώρος;
Τί σημαίνει εργασία στον δημόσιο χώρο;
Πώς δημιουργήθηκε η ιδιοκτησία και ποιό είναι το περιεχόμενό της σήμερα;
Μπορούμε να ζούμε καλά όταν γύρω μας κυριαρχεί η ανέχεια;
Γιατί θεωρούμε επιτυχία την δυνατότητα να στεκόμαστε ψηλότερα από τους άλλους;
Η επιστροφή στην κατάσταση πριν από την κρίση δεν αποτελεί κάποιου είδους επιτυχία για την προοδευτικότητα. Κάθε άλλο μάλιστα, αφού έτσι χάνεται η ευκαιρία που δίνεται μέσα στην κρίση ώστε πολλοί άνθρωποι να αναγνωρίσουν τα σαθρά πόδια πάνω στα οποία στέκεται η κοινωνία των ανισοτήτων και της εκμετάλλευσης.
Η οπισθοδρομικότητα, αυτοί που κατανοούν τους ανθρώπους και τις κοινωνίες τους σαν κυριαρχικά θηρία που μοιραία επιβάλλεται το ένα στο άλλο για να το ταπεινώσει και να το εκμεταλλευτεί, χρησιμοποιεί την κρίση για να μεγεθύνει τις κοινωνικές ανισότητες και να κάνει την ισχύ των κυρίαρχων αδιαμφισβήτητη.
Η προοδευτικότητα, αυτοί που θεωρούν τους ανθρώπους και τις κοινωνίες σαν συνεργατικά σκεπτόμενα όντα που μπορούν να κατανοούν και να επιλέγουν το μέλλον τους με γνώμονα το κοινό συμφέρον, χρησιμοποιεί την κρίση και την ακύρωση των μέχρι πρότινος βεβαιοτήτων για να αποδυναμώσει τους κυρίαρχους και να εισάγει αποτελεσματικούς κανόνες ισοτιμίας.
Τόσο η προοδευτικότητα, όσο και η οπισθοδρομικότητα θα μπορέσουν να προωθήσουν τους στόχους τους αναλόγως με το πόσο έχουν εργαστεί και συνεχίζουν να εργάζονται, διαμορφώνοντας κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις.
Η οπισθοδρομικότητα γνωρίζει καλά την δουλειά της. Έχει μελετήσει και μελετά συστηματικά τα δεδομένα που αφορούν την κοινωνική ιστορία και τις συμπεριφορές των ανθρώπων.
Η προοδευτικότητα, εξορισμού κινείται σε αχαρτογράφητες περιοχές και έτσι η δουλειά της είναι διπλή: Από την μία να απελευθερώνει από την προσκόλληση στην όποια ασφάλεια προσφέρει το υφιστάμενο σύστημα και, από την άλλη, να προτείνει λειτουργικά πρότυπα κοινωνικής οργάνωσης με γνώμονα την δικαιοσύνη και την ισοτιμία.
Η προοδευτικότητα δεν έχει εφόδια να προωθήσει τους στόχους της για δικαιοσύνη και ισοτιμία αν δεν καταδείξει την παραδοξότητα του υφιστάμενου συστήματος κοινωνικής οργάνωσης.
Γιατί ο πλούτος συγκεντρώνεται σε λίγα χέρια;
Πώς εξηγείται η σχέση του κατώτερου εισοδήματος με το ανώτερο;
Τί σημαίνει δημόσιος χώρος;
Τί σημαίνει εργασία στον δημόσιο χώρο;
Πώς δημιουργήθηκε η ιδιοκτησία και ποιό είναι το περιεχόμενό της σήμερα;
Μπορούμε να ζούμε καλά όταν γύρω μας κυριαρχεί η ανέχεια;
Γιατί θεωρούμε επιτυχία την δυνατότητα να στεκόμαστε ψηλότερα από τους άλλους;
Η επιστροφή στην κατάσταση πριν από την κρίση δεν αποτελεί κάποιου είδους επιτυχία για την προοδευτικότητα. Κάθε άλλο μάλιστα, αφού έτσι χάνεται η ευκαιρία που δίνεται μέσα στην κρίση ώστε πολλοί άνθρωποι να αναγνωρίσουν τα σαθρά πόδια πάνω στα οποία στέκεται η κοινωνία των ανισοτήτων και της εκμετάλλευσης.
