Το πρωταρχικό αξίωμα για την δημιουργία και λειτουργία ενός προοδευτικού πολιτικού κόμματος

[Για ένα κίνημα που να αξίζει την συμμετοχή των ανθρώπων]

Για την προοδευτικότητα, κάθε μέσο που χρησιμοποιεί θα πρέπει να ταυτίζεται ή να είναι σε απόλυτη αντιστοιχία με τους σκοπούς της. Αντίστροφα και, κάθε σκοπός που επιλέγει πρέπει να επαληθεύεται κάθε στιγμή από τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την επίτευξή του.

Αυτή η διατύπωση όταν ανάγεται στην λειτουργία ενός προοδευτικού πολιτικού χώρου θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό αξίωμα και να αποτυπώνεται ως τέτοιο τόσο στο Καταστατικό λειτουργίας του, όσο και στα Προγράμματά του.

Κάθε περαιτέρω διατύπωση θα πρέπει να αξιολογείται και να επαναπροσδιορίζεται μέσα από αυτό το αξίωμα.

Μερικά παραδείγματα και εφαρμογές αυτού του αξιώματος

Ισοτιμία

Η προοδευτικότητα επιδιώκει έναν κόσμο ισοτιμίας. Αντίθετα, το υφιστάμενο καθεστώς, δίπολο κυριαρχίας-υποτέλειας, εδραιώνει την ανισότητα με τα μέσα επιβολής που έχει στην διάθεσή του[1], αλλά και από μία πληθώρα αυτοματισμών που ενεργοποιούνται προς όφελός του, πολλές φορές άθελά του.

Η προοδευτικότητα επομένως, έχει την υποχρέωση να αντιμάχεται τόσο τα μέσα επιβολής των κυρίαρχων όσο και να αναγνωρίζει και να αδρανοποιεί τους αυτοματισμούς που λειτουργούν προς όφελος τους.

Ένα κρίσιμο επίτευγμα των κυρίαρχων είναι η εμπέδωση της διδασκαλίας πως, δεν μπορούν να είναι όλοι οι άνθρωποι ισότιμοι, και πως, ο διαχωρισμός των ανθρώπων γίνεται με κριτήρια που ορίζονται από την ίδια την φύση, από τις ικανότητες και την θέληση που διαθέτει ο καθένας, ακόμα και από την παρέμβαση υπερφυσικών δυνάμεων. Διαχωρίζονται έτσι οι άνθρωποι είτε βάσει σχεδίου, είτε μέσα από αυτοματισμούς, σε δεκάδες κατηγορίες προσέγγισης του οράματος της κυριαρχίας. Με μικρά ή μεγάλα ανταλλάγματα εξουσίας ή οικονομικής ισχύος, οι άνθρωποι εξαγοράζονται από τους κυρίαρχους για να νιώθουν περισσότερο συμμέτοχοι του κυριαρχικού οράματος

Η επιδίωξη της ισοτιμίας λοιπόν, αποτελεί πρωταρχικό σκοπό για την προοδευτικότητα, ταυτόχρονα όμως και το μέσον για να φτάσει σε αυτόν τον σκοπό. Πέρα από την ανάπτυξη και διάδοση ενός θεωρητικού πλαισίου που να εκπροσωπεί αποτελεσματικά την επιδίωξη της ισοτιμίας εξίσου σημαντικό, ή και σημαντικότερο, είναι, η ισοτιμία να προβάλλεται στην πράξη ως μία συνθήκη μέσα στην οποία οι άνθρωποι μπορούν, πραγματικά και στο σύνολό τους, να ευημερούν και να ευτυχούν.

Ένας από τους πιο ενδιαφέροντες μνημονιακούς όρους ήταν η απαίτηση να διευρυνθεί η μισθολογική ψαλίδα μεταξύ διευθυντικών στελεχών και υπαλλήλων του δημόσιου τομέα. Αυτή η απαίτηση είναι εντελώς συνεπής προς τις επιδιώξεις των κυρίαρχων, δηλαδή να διαμορφώνουν, δίνοντας μικρά ή μεγαλύτερα ανταλλάγματα, κάστες συμμάχων οι οποίες θα διακατέχονται οι ίδιες από συναισθήματα (ψευδαισθήσεις κατά κύριο λόγο) κυριαρχίας και επιβολής.

Γίνεται προφανές ότι πρωταρχική επιδίωξη αλλά και πρακτική για την προοδευτικότητα πρέπει να είναι η κατάργηση κάθε προνομίου, κάθε διαχωρισμού, και κάθε μικρής ή μεγάλης εξαγοράς συνειδήσεων. Βασική επιδίωξη για την προοδευτικότητα δεν μπορεί να είναι άλλη από την ισοτιμία, η οποία αποτελεί τον μόνο τρόπο για την ενοποίηση των ανθρώπων που, είτε το αναγνωρίζουν είτε όχι, ζουν σε καθεστώς υποτέλειας.

Πρώτη εφαρμογή - Βουλευτικά προνόμια

Όλα τα βουλευτικά προνόμια πρέπει να απεμποληθούν, να οριστεί ενιαίος μισθός για τους εργαζόμενους στο κόμμα ο οποίος θα ανταποκρίνεται στον βασικό μισθό που προτείνεται και για την κοινωνία. Τα πλεονάζοντα ποσά να συγκεντρώνονται σε ενιαίο ταμείο υπό διαφανή διαχείριση σε κοινή θέα, με τα οποία θα γίνεται η συλλογική διαχείριση των βουλευτικών εξόδων και η χρηματοδότηση ομάδων εργασίας. Άλλα προνόμια, μη χρηματικά, να βρίσκονται εξολοκλήρου στην συλλογική και πάντα διαφανή και σε κοινή θέα διαχείριση.

Δεύτερη εφαρμογή - Μετακλητοί υπάλληλοι

Ως μετακλητοί υπάλληλοι μπορούν να οριστούν σήμερα μόνο δημόσιοι υπάλληλοι. Πριν από οποιαδήποτε άλλη αξιολόγηση αυτού του μέτρου είναι θεμελιώδες να δηλωθεί με κάθε μέσο πως η προοδευτικότητα δεν αναγνωρίζει διαφοροποιήσεις τέτοιου είδους μεταξύ των πολιτών. Δηλαδή, εφόσον ως μετακλητός υπάλληλος δεν μπορεί να οριστεί οποιοσδήποτε πολίτης, τότε μονομερώς δεν θα ορίζεται κανένας. Επιπλέον, αυτό το μέτρο μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση γενικότερα, καθώς τα κίνητρά του είναι αμφιλεγόμενα και θα πρέπει να αξιολογηθούν, αλλά καθώς και η πρακτική επικρίνεται ιδιαίτερα από την κοινωνία.

Συνεργασία

Η συνεργασία αποτελεί απόρροια αλλά και προϋπόθεση της ισοτιμίας. Θα μπορούσαμε να πούμε πως πρόκειται για δίδυμα αδέρφια. Η ισοτιμία και η συνεργασία αποτελούν τους πυλώνες της κοινωνικής σύνθεσης ενώ η εξουσία και η ιεραρχία αποτελούν μοχλούς κοινωνικής αποσύνθεσης. Τα συστήματα κυριαρχίας επέβαλαν ιεραρχικούς κύκλους γύρω από την ανώτατη εξουσία, διαλύοντας τις ανθρώπινες και κοινωνικές σχέσεις και εισάγοντας τον εκβιασμό ως εργαλείο συνύπαρξης. Αυτό που ονομάζουμε σήμερα κοινωνικές σχέσεις βασίζεται στην στρεβλή αντίληψη σύμφωνα με την οποία ο εκβιασμός (βίαιος, ψυχολογικός, οικονομικός, κλπ.) αποτελεί τον πυρήνα του σχετίζεσθαι. Έτσι, κάθε άνθρωπος με μοναδικό κριτήριο την οικονομική του ευρωστία ή τα επαγγελματικά ή άλλα εφόδια, μπορεί να εκβιάζει τους άλλους ανθρώπους για να αποσπά αυτά που χρειάζεται και αυτά που τον ικανοποιούν. Τα συστήματα κυριαρχίας αποτελούν στην πραγματικότητα μη-κοινωνίες, και πολύ περισσότερο αντιμάχονται και ακυρώνουν την ροπή των ανθρώπων να σχετίζονται ουσιαστικά και να κοινωνικοποιούνται, αντικαθιστώντας τις ανθρώπινες σχέσεις με τον εκβιασμό.

Η εξουσία χτίζοντας μεθοδικά ιεραρχικούς κύκλους που εκφράζονται σε αντίστοιχους κύκλους εκβιασμών, επιτρέπει την ανάπτυξη περίπλοκων αυτοματισμών οι οποίοι διαμορφώνουν συμπεριφορές και συνειδήσεις, ιδιαίτερες σε κάθε βαθμίδα αλλά πάντα με κοινό παρονομαστή την υποτέλεια-δουλικότητα προς τα πάνω, και την επιβολή-υπεροψία προς τα κάτω.

Δεν θα υπάρξει ποτέ κοινωνικός μετασχηματισμός αν δεν απορριφθεί στην πράξη η καταστροφική δύναμη κοινωνικής αποσύνθεσης των συστημάτων κυριαρχίας όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την χρήση του εκβιασμού και της ιεραρχίας.

Η κουλτούρα της συνεργασίας δεν μας είναι γνωστή και δεν είμαστε καθόλου εκπαιδευμένοι σε αυτήν. Κάθε προσέγγιση σε συνεργατικές δομές αποτελεί ένα πείραμα, το οποίο όμως είναι τόσο αναγκαίο για ένα προοδευτικό μέλλον, όσο αναγκαίοι υπήρξαν για την ζωή όπως την ξέρουμε οι μικροοργανισμοί που δημιούργησαν το οξυγόνο της γήινης ατμόσφαιρας.

Τα πρόσωπα, ακόμα και τα πιο χαρισματικά είναι απαραίτητο μέσα από αυτό το σκεπτικό να λειτουργούν μέσα στο πλαίσιο μιας ομαδικότητας της οποίας τα όρια θα πρέπει να διερευνηθούν στην πράξη μέσα από τον πειραματισμό. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως σχεδόν ό,τι βλέπουμε γύρω μας και αντιλαμβανόμαστε ως "οργάνωση", είναι διαμορφωμένο, κατά κύριο λόγο, για να συντηρεί και να ενισχύει το σύστημα ιεραρχίας και εκβιασμών. Οι ομάδες εργασίας που λειτουργούν με διαφάνεια και εκπροσωπούνται κυκλικά, με συνεχή αλληλοεκπαίδευση, είναι μία εξαιρετική ιδέα. Οι άνθρωποι που μιλούν με δυνατή φωνή θα ακουστούν αν τους δοθεί η ευκαιρία. Χρειάζεται όμως και ένα βήμα παραπέρα, να ακούγονται και οι άνθρωποι που μιλούν χαμηλόφωνα, ή και αυτοί που αποφεύγουν να μιλούν. Έχουν και αυτοί εξίσου σημαντικές απόψεις με τους πρώτους και είναι κρίσιμο ο λόγος τους και η συνεισφορά τους να θεσμοθετηθούν μέσα στο πλαίσιο της διερεύνησης των δυνατοτήτων της συνεργατικότητας.

Εφαρμογή 1 - Δημόσια αξιώματα, εκπρόσωποι

Η μετατόπιση από ένα κόμμα προσωπικοτήτων σε ένα κόμμα ανοιχτών συλλογικοτήτων αποτελεί μία προσπάθεια που αξίζει να γίνει. Κάτι τέτοιο μπορεί να διαμορφώνεται σταδιακά μέσα από διαφανείς πειραματικές διαδικασίες. Για παράδειγμα, ένας βουλευτής μπορεί να μετατραπεί σταδιακά σε μία βουλευτική ομάδα με κυκλική εκπροσώπηση. Η ίδια αυτή η ομάδα μπορεί να μετατρέπεται σταδιακά από μία κλειστή ομάδα σε ένα πιο δευρυμένο σύνολο το οποίο λειτουργεί με όλο και περισσότερη διαφάνεια διαχέοντας την εμπειρία και την γνώση.

Εφαρμογή 2 - Συμπερίληψη και επεξεργασία του προβληματισμού που αναπτύσσεται στην κοινωνία

Οι ίδιοι οι κομματικοί μηχανισμοί συνθέτουν με την κοινωνία ένα ιεραρχικό σχήμα. Υπάρχει η εγκαθιδρυμένη αντίληψη πως, αναπόφευκτα, αυτό που ονομάζουμε δημοκρατία συντελείται μέσα από μηχανισμούς που στέκονται πάνω από τον έλεγχο των πολιτών και λειτουργούν εκβιαστικά για να αποκομίζουν ίδιον όφελος. Για να μπορέσει "ο λαός να σώσει τον λαό" αυτή η πραγματικότητα θα πρέπει να ανατραπεί στην πράξη δημιουργώντας παραδείγματα τα οποία να καταδεικνύουν την απόκλιση του υφιστάμενου συστήματος από πραγματικά δημοκρατικές λειτουργίες, οι οποίες κανονικά θα έπρεπε να ξεκινούν από τις κοινότητες και όχι από κομματικά γραφεία. Έτσι, κάθε τοπική οργάνωση μπορεί να διερευνά τις κυοφορούσες αντιλήψεις και ανησυχίες στον τοπικό δημόσιο χώρο, να εντάσσει τις κοινότητες στις δράσεις και να δέχεται αξιολόγηση για την παρουσία της.

Εφαρμογή 3 - Σύμπραξη με άλλους πολιτικούς χώρους

Η ιδεολογία της κυριαρχικότητας εμποτίζει όχι μόνο την καθημερινότητα των προσώπων αλλά και τις πολιτικές ομάδες που θέλουν να αποτελούν φορείς της προοδευτικότητας. Είναι θεμελιώδες όμως πως κυριαρχικότητα και προοδευτικότητα δεν μπορούν να συνυπάρχουν και στην πράξη αλληλοακυρώνονται. Η επιδίωξη συμπόρευσης για κοινούς στόχους και η συνύπαρξη με πολιτικούς συντελεστές μπορεί να επιδιώκεται με σκοπό, όχι τόσο τους επιμέρους στόχους, όσο την ανάπτυξη ενός πολιτικού πολιτισμού συνεργασίας προς όφελος των κοινοτήτων και της κοινωνίας.

Σημείωση

[1] Το πρωταρχικό μέσο επιβολής των κυρίαρχων είναι ο πόλεμος και τα όπλα. Ο πυρήνας όλων των σύγχρονων κοινωνιών περιγράφεται ιδανικά στην παρακάτω περιγραφή του Ξενοφώντα:
"Φίλοι και σύμμαχοι, χρωστούμε πολύ μεγάλη ευγνωμοσύνη στους θεούς, επειδή μας έδωσαν την δυνατότητα να πετύχουμε αυτά για τα οποία πιστεύαμε ότι είμαστε άξιοι. Διότι τώρα έχουμε πολλή και εύφορη γη και ανθρώπους που καλλιεργώντας την θα μας συντηρήσουν. Έχουμε ακόμη και σπίτια και τα αναγκαία εφόδια μέσα σ’ αυτά. Και κανείς βέβαια από σας κατέχοντας αυτά ας μην πιστέψει ότι έχει ξένα πράγματα. Διότι υπάρχει παντοτινός νόμος ανάμεσα σ’ όλους τους ανθρώπους, δηλαδή, όταν κυριευτεί η πόλη αυτών που πολεμούν, να ανήκουν σ’ εκείνους που την κυρίευσαν και η ζωή και τα υλικά αγαθά όσων βρίσκονται μέσα σ’ αυτή την πόλη. Λοιπόν δεν θα έχετε με αδικία ό,τι έχετε, αλλά από φιλανθρωπία δεν θα τους στερήσετε, αν τους αφήσετε να έχουν κάτι." -Ξενοφώντα, Κύρου Παιδεία, βιβλίο Ζ’, Λόγος του Κύρου στους «ομότιμους» / απόσπασμα
Με την πάροδο χιλιάδων χρόνων, τα μέσα επιβολής των κυρίαρχων συμπληρώθηκαν με τον έλεγχο των συνειδήσεων και την ψευδή εικόνα που καταφέρνουν να διατηρούν πως, κυρίαρχοι και υποτελείς συνθέτουν μία ενιαία κοινωνία, η οποία διαχωρίζεται με φυσικό τρόπο σε τάξεις με βάση τις ικανότητες και την αξία του καθενός.

Από την θεωρία στην πράξη

Περιεχόμενα

1. Ποιά γνώση επιλέγουμε ως κρίσιμη;

2. Ποιές είναι οι αρχές που επιλέγουμε;

3. Ποιές ενέργειες επιλέγουμε;

1. Ποιά γνώση επιλέγουμε ως κρίσιμη;

Κατά κύριο λόγο είμαστε αυτό που μαθαίνουμε και η αφετηρία όσων μαθαίνουμε βρίσκεται στα δύο θεμελιώδη για τον πολιτισμό μας κείμενα. Την Ιλιάδα και την Οδύσεια. Αυτά όμως τα κείμενα συντάχθηκαν, από την μία για να απολογηθούν για τις απάνθρωπες επιλογές καινοφανών ληστρικών εξουσιών, και από την άλλη, για να διδάξουν πως αυτές οι απάνθρωπες επιλογές αποτελούν τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο μπορούν να ζουν οι άνθρωποι. Εκατοντάδες γενιές έχουν διαμορφώσει την συνείδησή τους μέσα από αυτά τα κείμενα, βιώνοντάς τα άλλοτε σαν ποίηση και άλλοτε στο πετσί τους.

Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε αυτά τα κείμενα ολότελα άχρηστα, μπορούν όμως να φανούν πολύ χρήσιμα αν αναζητήσουμε σε αυτά, όχι τις διδαχές τους καθεαυτές, αλλά, τις αντιφάσεις που φανερώνουν για την εποχή τους και την κατάσταση της ανθρωπότητας στις περιόδους που συντασσόντουσαν. 

Είναι φυσικό τέτοιες σκέψεις να χαρακτηριστούν κρίνοντάς τες μέσα από την βεβαιότητα της κανονικότητας ως βέβηλες, και έτσι πρέπει! Γιατί τα συστήματα κυριαρχίας εδραιώθηκαν πάνω στον σβέρκο της ανθρωπότητας χρησιμοποιώντας όχι μόνο τα όπλα και την βία, αλλά και με την κατάχρηση κάθε ανθρώπινου επιτεύγματος στο οποίο απόκτησαν πρόσβαση. Την λεπτότητα και το μεγαλείο αυτών των κειμένων θα πρέπει να τα παραλληλίσουμε με την λεπτότητα και το μεγαλείο του έργου της Έλεν Ρίφενσταλ προσπαθώντας να φανταστούμε πώς θα το προσεγγίζαμε ζώντας σε έναν κόσμο όπου έχει κυριαρχήσει ο ναζισμός. 

Όπως και με το έργο της Ρίφενσταλ μπορούμε να αξιολογήσουμε την χρήση των μέσων και την αισθητική αλλά να απορρίψουμε την επιδίωξη και το ιδεολογικό κίνητρο, το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και με τα Ομηρικά κείμενα. Να απορρίψουμε ως απάνθρωπο τον πολιτισμό του πολέμου και της υποδούλωσης την στιγμή που επινοείται και προσπαθεί να εδραιωθεί πριν από χιλιάδες χρόνια, όπως ακριβώς απορρίπτουμε σήμερα το πισωγύρισμα στην ίδια εκείνη αρχέγονη μορφή του, την οποία πλέον ονομάζουμε "Φασισμός". 

Φασισμός είναι η εντροπία κάθε συστήματος κυριαρχίας και δεν θα απαλλαγούμε από τον εφιάλτη του παρά μόνο αν αναγνωρίσουμε και εναντιωθουμε στις ρίζες του μέσα σε κάθε σύστημα κυριαρχίας ακόμα και μέσα στον καθέναν από εμάς. Η δόξα του πολέμου, των όπλων και των ηρώων, η υποταγή στον υπέρτατο άρχοντα, η ιεραρχία, ο θάνατος και η υποδούλωση, ακόμα και η ικανοποίηση από την επιβολή στον διπλανό μας, είναι ο κοινός παρονομαστής για κάθε σύστημα κυριαρχίας. Περίτεχνες διδασκαλίες χιλιάδων χρόνων που γεννήθηκαν στις αυλές περισπούδαστων ληστάρχων και δολοφόνων διαπλάθουν έκτοτε τις συνειδήσεις μας και τον πολιτισμό μας.

Ως Ιστορία διδάσκεται η αέναη αντιπαράθεση μεταξύ των κυρίαρχων για περισσότερη κυριαρχία και εξουσία, με μόνο μέσο την καταστροφή των ανθρώπινων ζωών και της κατασπατάλησης της φύσης.

Ο πόλεμος, ο φόνος δηλαδή σε μαζική κλίμακα, ως ελέφαντας μέσα στο δωμάτιο, είναι ο πυρήνας αυτού του καταστροφικού πολιτισμού. Είναι ψευδές να βλέπουμε στο επίκεντρο του πολιτισμού μας την αγροτική, την βιομηχανική και την τεχνολογική επανάσταση. Η αγροτική, η βιομηχανική και η τεχνολογική επανάσταση είναι επινοήσεις και εργαλεία των ανθρώπων τα οποία κατασπαταλώνται από τους ανταγωνισμούς των κυρίαρχων, αφήνοντας ελάχιστα ή και καθόλου οφέλη στους ίδιους. Ο πυρήνας του πολιτισμού μας αποτελείται από ένα κράμα πολέμου, κλοπής, ανταγωνισμού και σπατάλης.

Αυτός ο ελέφαντας μέσα στο δωμάτιο αποτελεί την βασική γνώση που πρέπει να διακρίνουμε για να μπορέσουμε να εισάγουμε μια καλύτερη προοπτική για την ανθρωπότητα.

Παρένθεση

Εξουσία, Ελληνική Δημοκρατία
21ος αιώνας

"Παρόλ' αυτά δυσκολευόμαστε να δεχτούμε ότι ο βασιλιάς Αγαμέμνονας, ή κάποιος άλλος ήρωας της Ιλιάδας, μπορεί να είναι όταν λειτουργεί σαν κυρίαρχος, ένας στολισμένος και οπλισμένος όρθιος πίθηκος ή ένα άλλο διακοσμημένο και "μεγαλόπρεπο" ζώο. 
Αλλά, με βάση τα όσα έχουμε πει ως τώρα, αντιδρούμε στην ιδέα αυτή, όχι γιατί δεν είναι έτσι, αλλά γιατί, αν δεχτούμε ότι είναι έτσι, καταρρέει ένα ολόκληρο σύστημα αντιλήψεων που έχει οικοδομηθεί μέσα σε αιώνες συστημάτων κυριαρχίας. Και θ' αρχίσουμε να βλέπουμε με τον ίδιο τρόπο, σαν διακοσμημένους με διάφορα στολίδια και εξαρτήματα όρθιους πίθηκους - και πολλούς άλλους κυρίαρχους και σπουδαίους όλων των εποχών, που έχουμε μάθει να τους θεωρούμε κάτι ανώτερο, να τους θαυμάζουμε, να τους χειροκροτούμε,  να τους υμνούμε και ν'ακούμε παροτρύνσεις να τους  μοιάσουμε - αν δεν το έχουμε ήδη κάνει. 
Και ιδιαίτερα στην εποχή μας όπου με την τεράστια διάδοση της τηλεόρασης παρελαύνουν καθημερινά μπροστά στα μάτια μας άπειρες τέτοιες φιγούρες και των δύο φύλων που προσπαθούν να μας καταπλήξουν. 
Αλλά αυτό ακριβώς είναι μια από τις επιδιώξεις αυτού του βιβλίου: Να συμβάλει στην κατάρρευση αυτών των αντιλήψεων για ανωτερότητα που επί χιλιάδες χρόνια προσπαθούν να μας μπολιάσουν μ΄αυτές οι διάφοροι διακοσμημένοι ή μη, κυρίαρχοι και οι δάφοροι αξιωματούχοι των συστημάτων κυριαρχίας." - Ανδρέας Γεωργίου, Το τέλειο κράτος: Η νύχτα των ερπετών, Εκδόσεις Γλάρος, 1987, σελίδα 171

Πολεμική αναπαράσταση σε υδρία,
κλασσική αρχαιότητα

"Φίλοι και σύμμαχοι, χρωστούμε πολύ μεγάλη ευγνωμοσύνη στους θεούς, επειδή μας έδωσαν την δυνατότητα να πετύχουμε αυτά για τα οποία πιστεύαμε ότι είμαστε άξιοι. Διότι τώρα έχουμε πολλή και εύφορη γη και ανθρώπους που καλλιεργώντας την θα μας συντηρήσουν. Έχουμε ακόμη και σπίτια και τα αναγκαία εφόδια μέσα σ’ αυτά. Και κανείς βέβαια από σας κατέχοντας αυτά ας μην πιστέψει ότι έχει ξένα πράγματα. Διότι υπάρχει παντοτινός νόμος ανάμεσα σ’ όλους τους ανθρώπους, δηλαδή, όταν κυριευτεί η πόλη αυτών που πολεμούν, να ανήκουν σ’ εκείνους που την κυρίευσαν και η ζωή και τα υλικά αγαθά όσων βρίσκονται μέσα σ’ αυτή την πόλη. Λοιπόν δεν θα έχετε με αδικία ό,τι έχετε, αλλά από φιλανθρωπία δεν θα τους στερήσετε, αν τους αφήσετε να έχουν κάτι. 
…
Δεν πρέπει όμως καθόλου να μεταδίδουμε γνώσεις πολεμικής τέχνης και μελέτης σ’ αυτούς που θέλουμε να κάνουμε εργάτες και φορολογούμενους για μας, αλλά πρέπει να έχουμε υπεροχή σ’ αυτές τις ασκήσεις ξέροντας ότι αυτά οι θεοί τα φανέρωσαν στους ανθρώπους ως όργανα ελευθερίας και ευτυχίας. Και όπως ακριβώς έχουμε πάρει από εκείνους τα όπλα τους,  έτσι κι εμείς δεν πρέπει ποτέ να μείνουμε χωρίς όπλα  ξέροντας καλά ότι όσοι κάθε φορά βρίσκονται πάρα πολύ κοντά στα όπλα, εκείνοι είναι που τα έχουν δικά τους, όταν θέλουν να τα χρησιμοποιήσουν." -Ξενοφώντα, Κύρου Παιδεία, βιβλίο Ζ’, Λόγος του Κύρου στους «ομότιμους», αποσπάσματα

2. Ποιές είναι οι αρχές που επιλέγουμε;

Πριν μιλήσουμε για πράγματα που ίσως ακούγονται περίπλοκα, μπορούμε να σταθούμε σε κάποια που είναι απλά. Οι αρχές μας προέρχονται από επιλογές που κάνει η συνείδησή μας. Δεν αποτελούν νόμους κάποιου κράτους, ούτε θεϊκές εντολές. Μπορούμε να επιλέξουμε να θεωρούμε πως η ανθρώπινη ζωή έχει αξία. Μπορούμε να επιλέξουμε πως η ανθρώπινη ζωή δεν έχει αξία. Μπορούμε να επιλέξουμε πως η δική μας ζωή έχει αξία ενώ η ζωή των άλλων όχι. Μπορούμε να επιλέξουμε πως η ζωή των άλλων έχει αξία ενώ η δική μας όχι.

Μπορούμε ακόμα να λέμε πως έχουμε επιλέξει την μία από αυτές τις επιλογές αλλά στην πράξη να συμπεριφερόμαστε σαν να έχουμε επιλέξει μία από τις υπόλοιπες. Μεταξύ άλλων μπορούμε να επιλέξουμε να υπάρχουν κανόνες οι οποίοι θα εξασφαλίζουν την τήρηση όσων έχουμε επιλέξει σε συλλογικό επίπεδο. Ακόμα, μπορούμε να επιλέξουμε κάποιοι να τηρούν αναγκαστικά τους κανόνες που ορίστηκαν συλλογικά και κάποιοι να προσποιούνται πως τους τηρούν.

Έτσι, καθώς οι αρχές ξεφεύγουν από το προσωπικό επίπεδο και αποκτούν υπόσταση μόνο στο συλλογικό, αναγκαστικά βρίσκονται σε μία συνεχή διάδραση μεταξύ αυτών των δύο επιπέδων. Για να έχουν οι αρχές που δηλώνει η κοινωνία ουσιαστική υπόσταση στο συλλογικό επίπεδο, θα πρέπει να αποτελούν μέρος του πολιτισμού που διδάσκεται και φέρει το κάθε μέλος αυτής της κοινωνίας, και να αντανακλώνται από το άτομο στο σύνολο και αντίστροφα.

> Η πρώτη αρχή

Ενδεχομένως, ένας συντριπτικός αριθμός ανθρώπων θα συμφωνούσε πως η ζωή, η ακεραιότητα, η ασφάλεια, η ομορφιά, η χαρά, η γνώση, ο έρωτας, η απόλαυση, η δημιουργία, η σύμπραξη, η γαλήνη, η δράση, η αξιοπρέπεια, αποτελούν τις κυριότερες αξίες για την ζωή ενός ανθρώπου. Μία κρίσιμη ιδιότητα με την οποία θα ορίζαμε έναν άνθρωπο ως προοδευτικό βρίσκεται στο ότι θα αναγνώριζε σε όλους τους ανθρώπους, εξίσου, το δικαίωμα να απολαμβάνουν αυτές τις αξίες.

Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε πως υπάρχει μία κρίσιμη επιλογή που ως βασική αρχή προσδιορίζει την προοδευτικότητα: η αρχή δηλαδή πως, ό,τι προσδίδει ευζωία και ευτυχία αναλογεί εξίσου σε όλους τους ανθρώπους. Ίσως μία πιο ενδιαφέρουσα διατύπωση αυτής της αρχής θα ήταν να πούμε πως, η ευζωία και η ευτυχία μπορούν να βιώνονται ουσιαστικά και να αποκτούν νόημα όταν έχουν σε αυτές ανάλογη πρόσβαση όλοι οι άνθρωποι ανεξαιρέτως. 

> Η δεύτερη αρχή

Είναι συνηθισμένο να κυριαρχούν οι διδασκαλίες που αποθέτουν στο μέλλον την προσδοκία της ευζωίας και της ευτυχίας, αιτιολογώντας κάθε πράξη που γίνεται στο παρόν ως προετοιμασία για την προσδοκώμενη ευζωία και ευτυχία. Κάποιες τέτοιες διδασκαλίες επικεντρώνονται στην συνείδηση των ανθρώπων, άλλες σε ατομικά υλικά επιτεύγματα, ενώ άλλες στις κοινωνικές συνθήκες. Αυτά όμως τα ιδεολογήματα στην πραγματικότητα λειτουργούν σαν τεχνάσματα που απομακρύνουν κάθε άνθρωπο (και κυρίως αυτούς που ζουν σε καθεστώς υποτέλειας) από όσα θα συμφωνούσαμε πως αξίζουν, όπως η ζωή η ίδια, η ακεραιότητα, η ασφάλεια, η ομορφιά, η χαρά, η γνώση, ο έρωτας, η απόλαυση, η δημιουργία, η σύμπραξη, η γαλήνη, η δράση, η αξιοπρέπεια.

Το πρόταγμα για την προοδευτικότητα είναι να ανατρέπει αυτήν την αποπροσανατολιστική συνθήκη διαμορφώνοντας τους όρους με τους οποίους η ζωή, κάθε ζωή και ό,τι αξίζει σε αυτήν, θα βιώνεται σε παρόντα χρόνο και δεν θα μετατίθεται στο μέλλον ως υπόσχεση. Για την προοδευτικότητα η ευζωία και η ευτυχία αποτελούν βίωμα και όχι υπόσχεση.

Από αυτήν την αρχή συνάγεται και ένα σημαντικό εργαλείο που αφορά τα μέσα που χρησιμοποιεί η προοδευτικότητα για να πετυχαίνει τους σκοπούς της. Για την προοδευτικότητα, κάθε μέσο που χρησιμοποιεί θα πρέπει να ταυτίζεται ή να είναι σε απόλυτη αντιστοιχία με τους σκοπούς της. Αντίστροφα και, κάθε σκοπός που επιλέγει πρέπει να επαληθεύεται κάθε στιγμή από τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την επίτευξή του.

> Η τρίτη αρχή

Σε μία ανθρωπότητα που νομοτελειακά δεν θα προσεγγίσει ποτέ έναν τελικό σκοπό, μία ιδανική συνθήκη, αλλά θα βρίσκεται σε μία διαρκή διαπραγμάτευση με ό,τι συνθέτει τον ανθρώπινο και φυσικό κόσμο, η διαμόρφωση των συνθηκών, των προϋποθέσεων και των δεξιοτήτων για την εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ των ανθρώπων είναι το μέσο για κάθε επιδίωξή της, αλλά και κάθε στιγμή ο υπέρτατος σκοπός της.

> Η τέταρτη αρχή

Οι περισσότερες από τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται από τους μηχανισμούς που επιδιώκουν την κυριαρχία είναι άχρηστες για την προοδευτικότητα. Αν και είναι κρίσιμο η προοδευτικότητα να μελετά και να κατανοεί αυτές τις τεχνικές όπως αναπτύχθηκαν από την εγκαθίδρυση των κυριαρχικών συστημάτων μέχρι σήμερα, είναι θεμελιώδες ταυτόχρονα να αναγνωρίζει πως οι τεχνικές αυτές μπορούν μόνο να ανακυκλώνουν τα υφιστάμενα συστήματα κυριαρχίας και δεν έχουν τίποτα να προσφέρουν στο χτίσιμο ενός νέου κόσμου. Το σημαντικότερο μέσο που έχουν στην διάθεσή τους οι προοδευτικοί άνθρωποι είναι να αποτελούν οι ίδιοι το παράδειγμα ενός καλύτερου κόσμου.

3. Ποιές ενέργειες επιλέγουμε;

> Κράτος ή κοινωνία;

Καταρχήν θα πρέπει να αποβάλουμε την ψευδαίσθηση πως ένα κράτος αποτελείται από μία ενιαία κοινωνία. Θα πρέπει να αναζητήσουμε και να προσδιορίσουμε τους μηχανισμούς εκβιασμού που ξεκινούν από τους κυρίαρχους και διαχέονται σε όλα τα επίπεδα των ανθρώπων, εξαιτίας των οποίων αποτρέπεται η ανάπτυξη ουσιαστικών ανθρώπινων σχέσεων και ακυρώνεται κάθε προσπάθεια σύνθεσης πραγματικής κοινωνίας ακόμα και σε μικρές κλίμακες. Επείγει να επαναπροσδιορίσουμε και να επαναδιατυπώσουμε τις έννοιες σημαντικών όρων όπως, "κοινωνία", "ανθρώπινες σχέσεις", κλπ.

> Ποιά είναι τα εργαλεία των κυρίαρχων;

Θα πρέπει να μελετήσουμε προσεκτικά τις ενέργειες των κυρίαρχων με τις οποίες επιβάλλουν την θέλησή τους στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Όχι βέβαια για να τις μιμούμαστε αλλά για να ξέρουμε τί να περιμένουμε, πώς να προστατευόμαστε και τί θα πρέπει να ανατρέψουμε. Ο κόσμος δεν λειτουργεί με τα κριτήρια των προοδευτικών ανθρώπων, αλλά με εδραιωμένους και αυτοματοποιημένους μηχανισμούς που συχνά είναι ολότελα αντιανθρώπινοι και τους οποίους θα πρέπει να αναγνωρίζουμε, να αναδεικνύουμε και να αντιμαχόμαστε. 

- Ο κατακερματισμός των ανθρώπων σε κοινότητες μικροσυμφερόντων, η πλουσιοπάροχη εξαγορά ομάδων που λειτουργούν σαν αυλή, τα ψίχουλα εν μέσω ανέχειας, κλπ.

- Η συνεχής συγκέντρωση πλούτου και εξουσίας και η φτωχοποίηση των ασθενέστερων.

- Η κουλτούρα της "υπεροχής" και της "ανωτερότητας" που διεισδύει στην συνείδηση προσώπων και ομάδων.

- Η οικειοποίηση και εργαλειοποίηση των επιστημών και των τεχνολογιών.

- Η εργαλειοποίηση του φόβου που προκαλεί η βία, η οικονομική και υγειονομική καταστροφή, κλπ.

- Οι στρατιές των κρατικών και παρακρατικών μισθοφόρων, φυσικά.

- Οι παρακρατικές υπηρεσίες με τις οποίες οι κυρίαρχοι μπορούν να διεισδύουν μέσα στα κινήματα και σε οποιονδήποτε κοινωνικό χώρο, όχι μόνο για να τον παρακολουθούν αλλά, πολύ χειρότερα, να τον κατευθύνουν.

> Οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να ακούσουν πράγματα τα οποία δεν είμαστε έτοιμοι να τους πούμε

Η ανεξέλεγκτη υπεροψία των κυρίαρχων μαζί με την αδηφαγία τους έχουν ξεγυμνώσει περισσότερο από κάθε άλλη φορά το αδίστακτο πρόσωπό τους. Αυτό το διακρίνουν οι περισσότεροι άνθρωποι χωρίς να έχουν ανάγκη κάποιο ιδεολογικό υπόβαθρο για να το στηρίξουν. Η ριζοσπαστικοποίηση όμως είναι γνωστό πως αν δεν βρεί προοδευτική διέξοδο θα εκτονωθεί εκεί που εξυπηρετείται το σύστημα των κυρίαρχων. Και αυτό ακριβώς είναι που θα συμβεί αν η προοδευτικότητα δεν εμβολίσει αυτήν την διαδικασία.

> Παράδειγμα, παράδειγμα, παράδειγμα!

Είναι απόλυτα υγιές οι άνθρωποι να αρνούνται κάθε εμπιστοσύνη σε λόγια και συμπεριφορές που κινούνται μέσα στα πλαίσια του συστήματος που συντηρεί τους κυρίαρχους, και από τα οποία έχουν αισθανθεί κατ' επανάληψη προδομένοι. Μπορεί να υπάρξει μέσα σε αυτό το σύστημα ένα διαφορετικό συμπεριφορικό παράδειγμα, το οποίο επιπλέον να κερδίζει το ενδιαφέρον των ανθρώπων; Δεν θα το μάθουμε παρά μόνο αν το επιχειρήσουμε.

- Η πολιτική δράση ως πρόσκληση για την κατάκτηση της αξιοπρέπειας και της ακεραιότητας στο παρόν.

- Η αποποίηση κάθε προνομίου, οικονομικού, υλικού ή άλλου, που απορρέει από δημόσια αξιώματα. Η απαίτηση κάθε δημόσια θέση να καταλαμβάνεται από ανθρώπους που αποστρέφονται την ιδιοτέλεια.

- Η προσκόλληση στις δηλωμένες αρχές και ο συνεχής έλεγχος της συνέπειας μεταξύ λόγων και έργων.

- Η ολοκληρωτική διαφάνεια των οικονομικών.

- Η υλοποίηση παραγωγικών πειραμάτων, ομάδων εργασίας, κοινωνικών παρεμβάσεων και διαδράσεων.

- Η ανάπτυξη αναλυτικού πολιτικού προγράμματος μαζί με την κοινωνία.

> Αισιόδοξοι ή απαισιόδοξοι;

Τα συστήματα κυριαρχίας έχουν αναπτύξει τρομακτικές δυνατότητες επιβολής των συμφερόντων τους, οικειοποιούνται αδιάκοπα προς όφελός τους κάθε επίτευγμα που επινοούν οι άνθρωποι, διαθέτουν φανερούς και αφανείς μηχανισμούς σχεδιασμού και επιβολής. Από την άλλη εμείς, κατακερματισμένοι, πασχίζουμε να επιβιώσουμε, να βιώσουμε την χαρά, να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας, κλπ. Δεν είναι ισότιμος αγώνας, όπως ποτέ δεν ήταν, και για αυτόν τον λόγο τα συστήματα κυριαρχίας συντηρούνται τόσες χιλιάδες χρόνια παρά τον απάνθρωπο χαρακτήρα τους, και παρά τους αγώνες και τις θυσίες χιλιάδων ανθρώπων.

Εμείς, από την άλλη, έχουμε με το μέρος μας την ροπή ενός μεγάλου μέρους των ανθρώπων να αποστρέφονται όσα καταλογίζουμε ως "απανθρωπιά", έχουμε τα εργαλεία να διαμορφώνουμε τα δικά μας δίκτυα επικοινωνίας και, διατηρούμε στα περισσότερα μέρη του κόσμου τις στοιχειώδεις ελευθερίες για να δραστηριοποιούμαστε πολιτικά. 

Τα προοδευτικά κινήματα έχουν την μεγάλη ευθύνη να σχεδιάζουν και να υλοποιούν προγράμματα που θα τα τοποθετούν μπροστά από τις εξελίξεις και θα τις διαμορφώνουν, πράγμα που αυτή την στιγμή δεν φαίνεται να πετυχαίνουν.

> Mind the gap!

Οι μηχανισμοί των κυρίαρχων χρησιμοποιούν τα αντανακλαστικά και την αφοσίωση της προοδευτικότητας στις αξίες της, για να δημιουργήσουν παγίδες και παραπετάσματα που αποπροσανατολίζουν και απομακρύνουν τα κινήματα από την δυνατότητα να αποκτήσει ο λόγος τους λαϊκό έρεισμα. Είναι σημαντικό να διακρίνονται αυτές οι παγίδες, να διατηρείται με συνέπεια η επιλεγμένη προτεραιοποίηση ή να αναδιαμορφώνεται συνειδητά, και να προκρίνεται περισσότερο η ισορροπία στην εφαρμογή των αξιών της προοδευτικότητας, παρά η μονομέρεια προς την μία, σε βάρος μιας άλλης. Με αυτό το πρίσμα θα ήταν χρήσιμο να προσεγγίζονται κρίσιμα ζητήματα τα οποία η κοινωνία αντιμετωπίζει μέσα από προκαταλήψεις και βεβαιότητες, όπως για παράδειγμα το προσφυγικό και η πανδημία.

Λίγα από τα πολλά κείμενα που θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμα:

Το τέλειο Κράτος: η νύχτα των Ερπετών / Ανδρέας Γεωργίου Ξυφτίλης, Γλάρος, 1987

Ολιστική Πολιτική / Μιχάλης Λιανός, 2011, 

Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα / ΟΗΕ 1948

Ξενοφώντα, Κύρου Παιδεία, βιβλίο Ζ’, Λόγος του Κύρου στους «ομότιμους»

Εργαλεία ανάλυσης / πίνακας SWOT / πίνακας Eizenhouer

 

"Δεν ενδιαφέρομαι για την τέχνη", ή αλλιώς, "τί είναι πολιτισμός;" / Εισήγηση

 [Συμπόσιο Όψεις της ανεξάρτητης εικαστικής δημιουργίας του Ορίζοντα Γεγονότων,

13 Απριλίου 2018, ΕΜΣΤ.
Δημοσίευση της εισήγησης "Δεν ενδιαφέρομαι για την τέχνη", ή αλλιώς, "τί είναι πολιτισμός;" του Κώστα Μπεβεράτου]

Πρόλογος
Θα ξεκινήσω ευχαριστώντας τους διοργανωτές, και αυτό όχι από κάποια τυπική υποχρέωση, αλλά επειδή πραγματικά μία διοργάνωση που συμβάλει στην δημιουργία ελεύθερου χώρου, αλλά και που γίνεται αφορμή να κινητοποιηθεί ο προβληματισμός αξίζει τις ευχαριστίες όλων.
Η ανταπόκριση προς αυτήν την διοργάνωση εκφράζεται μέσα από τις πολύ ενδιαφέρουσες περιλήψεις που έπεσαν στην αντίληψή μου και στις πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις και εργασίες που άκουσα εδώ σήμερα.
Έχει ήδη, με το ξεκίνημα κιόλας, δημιουργηθεί ένα ζωντανό παράδειγμα μέσα στο οποίο η δημιουργικότητα στέκεται πάνω από το κέρδος και η προσφορά πάνω από τον ωφελιμισμό.

Πέρα από αυτά και προτού συνεχίσω θα ήθελα να επισημάνω πως βρίσκομαι σε κάπως άβολη θέση και αισθάνομαι κάποιου είδους αντίφαση. Αναζητούμε εδώ τον προσδιορισμό της ανεξαρτησίας ωστόσο εγώ εδώ βρίσκομαι ως ένας ¨σύνεδρος¨ θα παρουσιάσω την ¨εισήγησή¨ μου σε ένα ¨συμπόσιο¨και μάλιστα στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, σε έναν χώρο όπου, όπως διαπιστώσαμε, οι περιορισμοί του είναι περισσότεροι από τις κλειδαριές του ή ίσως και από τις κάμερές του. Ήδη μέσα από όλα αυτά δημιουργείται ένα ¨κέντρο¨ το οποίο με έναν μηχανικό τρόπο επιδιώκει να αμφισβητήσει την έννοια της ανεξαρτησίας και θεωρώ καλό αυτό να μην μας διαφεύγει.

Θα ήθελα σήμερα να αναφερθώ σε έναν προβληματισμό που αναζητώντας το περιεχόμενο της ανεξάρτητης και της κεντρικής σκηνής, επαναθέτει τα ερωτήματα, τί είναι τέχνη, τί είναι πολιτισμός αλλά και τί είναι κοινωνία. Θα σας παρακαλέσω για να είναι πιο κατανοητές οι αφετηρίες αυτής της εισήγησης να ανατρέξετε στις παραπομπές που δίνω μέσα από μία σειρά σχετικών άρθρων.

Θα σας προσκαλέσω ακόμα στο βιωματικό εργαστήρι που θα παρουσιάσουμε αύριο με την ομάδα Ένωση Άνθρακα και έχει ως αντικείμενο την αυτοοργάνωση μιας δημιουργικής ομάδας, έχοντας ως αφορμή ένα σύντομο παραμύθι.

Θα ήθελα ακόμα να ευχαριστήσω τους καλούς φίλους και αγαπημένους ανθρώπους για την συνεισφορά τους στην ολοκλήρωση του εγχειρήματος μέσα από τον γόνιμο διάλογο και την ενθάρρυνση.


"Δεν ενδιαφέρομαι για την τέχνη", ή αλλιώς, "τί είναι πολιτισμός;" 

[Εισαγωγή]

Στάθηκα δίπλα στον Γκέμπελς και θαυμάζαμε μαζί τις Καρυάτιδες. Συζητήσαμε σχεδόν συντετριμμένοι για την απώλεια του αγάλματος της Αθηνάς από τον ναό του Παρθενώνα.
"Τίποτα από αυτά δεν θα είχε υπάρξει αν δεν είχε ποτιστεί η γη της Μήλου με το αίμα των κατοίκων της", μου εκμυστηρεύτηκε χαμηλόφωνα. Με ένα νεύμα συμφώνησα.

Μετά, κατηφορίσαμε στους σύγχρονους χώρους τέχνης και δημιουργίας. Αυτούς που φέρουν τα ονοματεπώνυμα των δωρητών τους, οι οποίοι έζησαν ανάμεσά μας, αλλά και πάνω από εμάς. Αυτούς που μετά θάνατον δέχτηκαν να μοιραστούν λίγη από την υπερκόσμια αίγλη τους με τους υποτακτικούς τους, υπενθυμίζοντάς έτσι την οφειλόμενη ευγνωμοσύνη προς τα πρόσωπά τους.

Στ' αλήθεια τώρα, αποφεύγω αυτούς τους χώρους. Μου θυμίζουν τα χρυσαφικά των παπάδων και όλες τις γκροτέσκ μεταμφιέσεις των ανθρώπων της εξουσίας. Μου θυμίζουν τους "στολισμένους όρθιους πίθηκους που προσπαθούν να μας πείσουν για την ανωτερότητά τους" όπως λέει ο Αντρέας Γεωργίου στο Τέλειο Κράτος.

Η τέχνη, θεωρούν κάποιοι, επιβεβαιώνει την ύπαρξη του πολιτισμού.
Ας αναρωτηθούμε όμως: ο πολιτισμός προσδιορίζεται από τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα ή από την ποιότητα των ανθρώπινων και κοινωνικών σχέσεων; Πιο απλά: Μπορούμε να μετράμε τον πολιτισμό μας μέσα από τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα; Ακόμα και αν αυτά τα δημιουργήματα προέρχονται από τα κόκαλα ανθρώπων που δολοφονούμε; Ο Γκέμπελς τί θα απαντούσε;

[Πρώτο μέρος]

Μία καλή φίλη είπε πως αυτή η προσέγγιση είναι "γκεμπελική", το να προσπαθώ δηλαδή αυθαίρετα να ταυτίσω την αντίθετη άποψη από την δική μου με αυτήν ενός ανθρώπου που του αποδίδουμε τερατόμορφες ιδιότητες.
Δυστυχώς όμως, ούτε ο Γκέμπελς ήταν κάτι διαφορετικό από άνθρωπος, αλλά ούτε και η άποψή μου τελικά διαφέρει από εκείνην που, ίσως αυθαίρετα, του αποδίδουμε:
Και βέβαια μπορούμε να παράγουμε καλλιτεχνικά δημιουργήματα με τα κόκαλα ανθρώπων που δολοφονούμε.
Το πρόβλημα σε αυτήν την πρόταση δεν βρίσκεται στο τί είδους καλλιτεχνικά δημιουργήματα παράγουμε, αλλά στο ότι μπορούμε να διαπράττουμε μαζικούς φόνους, να τους δικαιολογούμε, και πολύ περισσότερο να τους υμνολογούμε αδιαλείπτως από την εποχή του Ομήρου έως σήμερα. Η τέχνη κινείται μέσα στο εκάστοτε πλαίσιο που ορίζεται από την ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων. Αν δίνουμε βραβεία Ειρήνης με τα χρήματα ενός πολεμοκάπηλου, αν κάνουμε πολέμους στο όνομα του θεού της αγάπης, αν δυναστεύουμε κοινωνίες ολόκληρες στο όνομα της ελευθερίας και της δημοκρατίας, τότε μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα κινείται και η τέχνη μας.
Είναι έτσι όμως; Και η Γκερνίκα, η Κραυγή, η Αντιγόνη, ο Πόλεμος και Ειρήνη, ο Λόρκα, ο Ριβέρα κι αυτός ο κατάλογος που δεν τελειώνει;

[Δεύτερο μέρος]

Από την μία, οι ανάγκες που μας οδηγούν στο να δημιουργούμε καλλιτεχνικά έργα είναι πολυδιάστατες, και σε διαρκή αλληλεπίδραση με την εξίσου πολυδιάστατη, προσωπική και συλλογική, διάνοιά μας.
Ταυτόχρονα όμως, από την άλλη, ο πολιτισμός μας που είναι εδραιωμένος στον πόλεμο και τον καταναγκασμό, προσπαθεί, με διάφορα προσχήματα, να αποκρύπτει πως ξεχωρίζει τους ανθρώπους σε ανώτερους και κατώτερους, σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους, σε κυρίαρχους και υποταγμένους. Πυλώνας αυτής της προσπάθειας είναι το ιδεολόγημα πως, από την μία, είναι η "φυσική" τάξη, κάποιοι φυσικοί νόμοι, που επιβάλλουν την υφιστάμενη κοινωνική "τάξη", και από την άλλη, πως κάθε κρατική οντότητα που τελείως αυθαίρετα αποκαλούμε “κοινωνία” αποτελεί ένα ενιαίο σύνολο ανθρώπων με κοινά συμφέροντα.
Δεν μοιάζει όμως αυτό το ιδεολόγημα να είναι ικανό να πείθει το σύνολο των ανθρώπων. Άλλωστε, θα ήταν ολότελα παράδοξο ένα ιδεολόγημα να ήταν ικανό να καταργήσει την συνείδηση των ανθρώπων ή να χαλιναγωγήσει το σύνολο της δημιουργικότητάς τους.
Έτσι, υπάρχει πάντα ένα μέρος της παραγωγής  κ α ι  καλλιτεχνικών έργων με προέλευση πέρα από τον έλεγχο των κυρίαρχων κέντρων.

[Τρίτο μέρος]

Παρ' όλα αυτά, το ιδεολόγημα των κυρίαρχων διεκδικεί εκ μέρους τους, συνολικά, την πατρότητα των επιστημών, των τεχνολογιών, των τεχνών, αλλά και της ίδιας της έννοιας του πολιτισμού σε οποιαδήποτε έκφανσή του. Αυτή η υποτιθέμενη πατρότητα είναι που δίνει στους κυρίαρχους το αναγκαίο κύρος και την πειθώ που, ως υποτελείς τους, μας κατευνάζει και μας αδρανοποιεί.
Το κύρος που προέρχεται από την κατοχή καλλιτεχνικών έργων, η οριοθέτηση της καλλιτεχνικής παραγωγής, οι μορφές χρηματοδότησης, η απόδοση της καλλιτεχνικής παραγωγής και της αξιολόγησης αποκλειστικά σε ειδικούς, η αναγωγή των καλλιτεχνικών έργων σε οικονομικά μεγέθη, η διαμόρφωση καλλιτεχνικών ιεραρχιών και καλλιτεχνικών εξουσιών, είναι οι τρόποι με τους οποίους χρησιμοποιείται η τέχνη από τους κυρίαρχους. Αυτοί οι τρόποι επιδιώκεται να διαμορφώνουν τον κορμό της καλλιτεχνικής δημιουργίας από την εποχή του Ομήρου έως σήμερα και για όσο ακόμα θα αποδεχόμαστε να ζούμε σε συστήματα κυριαρχίας και υποτέλειας.

[Επίλογος]

Αν μου ζητούσαν να διατυπώσω κάποιες προτάσεις για το πώς θα μπορούσε να προσδιορίζεται η ανεξάρτητη καλλιτεχνική σκηνή θα έλεγα μερικά είναι και μερικά δεν είναι, όπως τα παρακάτω:
> Η ανεξάρτητη καλλιτεχνική σκηνή δεν αποτελεί προθάλαμο της κεντρικής σκηνής,
> δεν αποτελεί τον ιδανικό χώρο για την ιδεολογικοποίηση της κακεντρέχειας
> δεν προσπαθεί να αυτοπροβάλλεται ως κάποιο είδος ιδεολογικής ανωτερότητας,
> δεν διαμορφώνει ιεραρχίες και εξουσίες,
> δεν μετατρέπει τα επιτεύγματά της σε οικονομικά μεγέθη αλλά ούτε και αναγνωρίζει τέτοια μεγέθη σε οποιαδήποτε από τα επιτεύγματα των ανθρώπων,
> δεν αναπαράγει τον πολιτισμό των κυρίαρχων ο οποίος έχει ως βάση την επιβολή και τον καταναγκασμό,
> δεν αντιλαμβάνεται την κοινωνία ως μία χωροταξική συνύπαρξη ατόμων και ομάδων σε κατάσταση διαρκούς ανταγωνισμού,
> δεν αντιλαμβάνεται τις ανθρώπινες σχέσεις ως ένα ιεραρχημένο πλέγμα μετάδοσης εντολών ανάλογα με την θέση του καθενός στην οικονομική ιεραρχία.

> Η ανεξάρτητη καλλιτεχνική σκηνή προσπαθεί να σχετιστεί ουσιαστικά με τον πολιτισμό, αναδιατυπώνοντας ταυτόχρονα το περιεχόμενό του στην βάση της ποιότητας των ανθρώπινων σχέσεων.
> Η ανεξάρτητη καλλιτεχνική σκηνή αντιλαμβάνεται την έννοια της κοινωνίας ως ένα σύνολο ανθρώπων συνδεδεμένων από αλληλοκατανόηση και ενδιαφέρον.
> Η ανεξάρτητη καλλιτεχνική σκηνή είναι ο φυσικός χώρος ελεύθερης έκφρασης όλων ανεξαιρέτως των ανθρώπων.
> Η ανεξάρτητη καλλιτεχνική σκηνή αναγνωρίζει στην καλλιτεχνική πράξη μια διαδικασία συνυφασμένη με την ανθρώπινη υπόσταση, όμοια όπως το παιχνίδι και η δημιουργικότητα γενικότερα.
> Η ανεξάρτητη καλλιτεχνική σκηνή αναγνωρίζει πως η διαδικασία της καλλιτεχνικής πράξης είναι θεμελιώδης για την προσωπική και κοινωνική χειραφέτηση κάθε ανθρώπου.
> Η ανεξάρτητη καλλιτεχνική σκηνή απορρίπτει κάθε είδους κανονιστικούς περιορισμούς, είτε αυτοί προέρχονται από οικονομικές, είτε από ιδεολογικές ή άλλες αφετηρίες.
> Η ανεξάρτητη καλλιτεχνική σκηνή υπερασπίζεται το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να αποκαλύπτει μέσα από την τέχνη και να εκθέτει επ' άπειρον τις πτυχές της ανθρώπινης και κοινωνικής συνθήκης.
> Η ανεξάρτητη καλλιτεχνική σκηνή ψάχνει τρόπους ώστε η καλλιτεχνική παραγωγή, όποια και να είναι η προέλευσή της, να είναι προσβάσιμη από όλους τους ανθρώπους.
> Η ανεξάρτητη καλλιτεχνική σκηνή μπορεί να παραμένει ανεξάρτητη ακόμα και δεσπόζοντας στην κεντρική σκηνή, όταν μπορεί να λειτουργεί με τους όρους της, και εφόσον δεν αποποιείται το αξιακό της σύστημα.

Κλείνοντας, σας προτείνω να πούμε όλοι μαζί ένα παιδικό τραγούδι...

Παραπομπές

Σύνοψη

Video από το κλείσιμο της εισήγησης:



Ευχαριστώ τους φίλους και αγαπημένους ανθρώπους που με τον γόνιμο προβληματισμό τους και την ενθάρρυνση συνεισέφεραν στην διαμόρφωση και διατύπωση της εισήγησης, και πιο ειδικά την Βασιλική και την Κατερίνα Κριθαρά, την Έφη Κουκούτση, τον Χρήστο Παπαθανασίου, την Μαρία Ζαχαριουδάκη, την Αθηνά Σαϊτη, την Ραουέντα Γκιάτα και την Εύα Μπουρνιά. Κ.Μ.

Σημειώσεις για ένα πολιτικό μανιφέστο

>

Μπορείς να χαίρεσαι τον Ήλιο όταν τον κρύβεις από τους άλλους;

Πριν μιλήσουμε
να γίνουμε το παράδειγμα.
Πριν διεκδικήσουμε
να γιορτάσουμε απαλλαγμένοι από
την κτήση,
την επιβολή,
την ιεραρχία.

Ο καθένας είναι το ίδιο, τίποτα σπουδαίο,
ένας Ήλιος.
Να αγαπήσουμε τον εαυτό μας κοιτώντας στα μάτια την ανθρωπότητα.

>

Η Ιστορία, μάθαμε, αρχινά όταν
με το σπαθί οι άνθρωποι χωρίστηκαν σε άρχοντες και
κοπάδια.

Αυτό είναι, λέει,
αρμονική κοινωνία, άρχοντες και κοπάδια μαζί,
κι οι άρχοντες να σπαταλάνε τα κοπάδια
και τον κόσμο όλο.

Και, ή θα σπαταληθεί ο κόσμος όλος, ή
θα καταργήσουμε τα σπαθιά και τους αρχόντους.

>

Πρώτα η ζωή.

Αδιαπραγμάτευτα .

Μαζί κι ο σεβασμός.

Μπορούμε να γινόμαστε καλύτεροι.

Σιγά-σιγά, ή σε μια στιγμή.

Όλοι μαζί.

Η συνεργασία δεν είναι το Μέσον. Είναι

ο Σκοπός.

Κάθε μέσο είναι ο σκοπός

και κάθε σκοπός

το μέσο.

Επιλέγουμε

για το σήμερα,

για του χρόνου,

για τον επόμενο αιώνα.

Δε φρογκ νέβερ τζαμπντ: Ωδή στην χαμένη φεμινίστρια

"Τα δικά σου σκοτάδια βάλ'τα στην πράσινη βαλίτσα, στο πατάρι δεξιά. 

Μην αφήσεις ούτε δείγμα. 

Έχω τα δικά μου να μοιράσω σε κούτες και μπολάκια. 

Κοίτα εκεί μπροστά: Βλέπεις το φως; Εκεί πάω. 

Νέα ζωή, νέα λάθη, νέες μικρότητες, νέες μεγαλοσύνες. Όλα νέα! 

(Α, και μην ξεχάσω: Δεν είμαι τροφός. 

Α'μ ε μάδερ, γιο'ρ ε φάδερ. 

Σταφ γιορ μάνεη απ γιορ... 

Σταφ γιορ μάνεη απ γιορ... )"

Έρωτας

Κυλά ο Έρωτας

Μια μπάλα χνουδωτή 

Ορμά γλυκά στην κατηφόρα

Κι όταν τα χνούδια ξεφτίσουν

Η κατηφόρα είναι γκρεμός 

Dancing in the Streets / Karen Carpenter, Richard Carpenter, Phil Sysoyef

Συνεπιμέλεια, Ίσος χρόνος, Δύο κατοικίες

Όταν δύο άνθρωποι συναποφασίζουν να τεκνοποιήσουν, είτε συμβιώνουν είτε όχι, είναι εξίσου υπεύθυνοι σε όλα τα επίπεδα ανατροφής των κοινών τέκνων τους.

Αυτό αποτελεί μία θεμελιώδη Αρχή για την διαμόρφωση κάθε νομοθετήματος που αποσκοπεί στον καταμερισμό των ευθυνών και των δικαιωμάτων των γονέων στην σχέση τους με τα παιδιά τους. Αν σε ένα νομοθέτημα δεν γίνεται αποδεκτή αυτή η διατύπωση ως Αρχή, τότε μιλάμε για αναχρονισμό και οπισθοδρόμηση.

Αυτή η Αρχή που ορίζει ως ίση την ευθύνη και ίσα τα δικαιώματα των γονέων προς τα παιδιά τους, είναι το αυτονόητο θεμέλιο πάνω στο οποίο θα πρέπει να οικοδομούνται όλες οι αναγκαίες πρόνοιες προς όφελος των παιδιών, συνυπολογίζοντας ακολούθως ότι ζούμε σε μία κοινωνία που παλεύει με τις προκαταλήψεις της, με στερεότυπα, ανταγωνισμούς και ιδιοτέλειες.

Ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός θα συντελεστεί αναδεικνύοντας τις κοινωνικές παθογένειες, στο επίπεδο του δημόσιου λόγου, και όχι αποκρύπτοντάς τες με πρόφαση την δήθεν προστασία των παιδιών. Η ανάδειξη κάθε παθογένειας ωφελεί τον κάθε γονέα και το κάθε παιδί, μεμονωμένα, αλλά και συνολικά, βελτιώνοντας την κοινωνική προοπτική.

Καθώς η κοινωνία μας είναι στον πυρήνα της κακοποιητική, με κριτήριο την ισχύ ή την αδυναμία του καθενός, είτε αυτό εκφράζεται με όρους οικονομικού εκβιασμού, λεκτικού, συναισθηματικού ή και φυσικού εκβιασμού, είναι κρίσιμο η κοινωνία να διεκδικεί σχετικές πρόνοιες μέσα από συγκεκριμένες υπηρεσίες και εξειδικευμένο προσωπικό.Τα παιδιά ως τα ασθενέστερα και πλήρως ανυπεράσπιστα μέλη της κοινωνίας αποτελούν τον τελευταίο κρίκο σε μια αλυσίδα κακοποίησης και είναι διαρκώς εκτεθειμένα σε κάθε είδους έμμεση ή άμεση κακοποίηση η οποία μπορεί να προέλθει από οποιονδήποτε ενήλικο ακόμα και από μεγαλύτερα παιδιά, είτε εντός συμβίωσης των γονέων, είτε εκτός.

Συνοπτικά

- Στις προτεινόμενες τροποποιήσεις η αρχή της ισοτιμίας των γονέων δεν διατυπώνεται με σαφήνεια μέσα από τους όρους Συνεπιμέλεια, Ίσος χρόνος, Δύο κατοικίες, πράγμα που καθιστά τον ηθικό πυρήνα του αναχρονιστικό και άρα, τις γενικές και κατά περίσταση ρυθμίσεις που προβλέπει, έωλες.

- Απαιτούνται επιστημονικά καταρτισμένες υπηρεσίες άμεσης παρέμβασης για την προστασία των παιδιών στο ενδεχόμενο κακοποιητικών συμπεριφορών προερχόμενων από τους αντίδικους γονείς ή/και τα οικογενειακά τους περιβάλλοντα.

- Οι σχολές γονέων είναι ευεργετικές ανεξάρτητα της αφορμής και η Πολιτεία θα έπρεπε να μεριμνεί για την συνεχή λειτουργία τους.

- Οι σύμβουλοι σχέσεων επίσης είτε για γονείς που συμβιώνουν, είτε όχι, θα έπρεπε να υφίσταται ως διαρκής παροχή της Πολιτείας.

12.000 yo Ural wooden statue

https://www.sciencealert.com/the-world-s-oldest-known-wooden-statue-is-even-older-than-we-thought

«Φυλή, μονογαμία και άλλα ψέματα που σας λένε»: Ένα βιβλίο ενάντια στον Κοινό Νου / Agustin Fuentes

https://www.lifo.gr/culture/vivlio/fyli-monogamia-kai-alla-psemata-poy-sas-lene-ena-biblio-enantia-ston-koino-noy

Περού, 5.000 χρόνια

... “It was a very, very peaceful society. We have not found even a single walled settlement.”...

https://amp.theguardian.com/world/2021/jan/03/squatters-ancient-ruins-peru-death-threats-archeologist-caral

Ένας ακόμα προηγμένος ειρηνικός πολιτισμός που συμπίπτει χρονικά με τον κυκλαδικό-μινωικό, αλλά, στην άλλη άκρη του κόσμου.